De Algemene Rekenkamer heeft donderdag in een rapport (pdf) aangegeven dat de Nederlandse overheid met name sinds 2008 voor een steeds groter bedrag garanties heeft afgegeven. Momenteel staat de teller voor die garanties op ca. 465 miljard euro, meer dan driekwart van de omvang van de totale Nederlandse economie. Die garantstelling is voor financiële risico’s van burgers, bedrijven, banken en, voor een steeds groter percentage, voor andere eurolanden. Met name sinds 2008, toen het risico nog ca. 42 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedroeg, zo stelt de Algemene Rekenkamer, is het risico vooral door garanties als gevolg van de eurocrisis (en het beleid in Europa om die te lijf te gaan) opgelopen tot 77 procent van het bbp.
Volgens de Rekenkamer krijgt de Tweede Kamer als controleur van de regering niet of voldoende inzicht in de ontwikkeling van de financiële risico’s. Ook ontbreekt het volgens het rapport aan duidelijkheid over hoe de risico’s door het kabinet beheerst/beperkt worden. Door de samenhang tussen de verschillende risico’s is het volgens de Algemene Rekenkamer van belang dat het Kabinet en de Tweede kamer inzichtelijk krijgt hoe en of de Europese garanties leiden tot risico’s voor de overheids financiën. De Europese garanties zijn bedoeld om veel grotere economische schade tegen te gaan, echter zonder duidelijkheid van het kabinet naar de Tweede Kamer toe is het voor de Kamerleden onmogelijk de regering te controleren.
Aanbevelingen
Uit de conclusie van de Algemene Rekenkamer rijst de vraag: Waarom vragen Tweede Kamerleden eigenlijk niet zelf om meer openheid en duidelijkheid van minister de Jager over de risico’s van de financiële garantie stellingen? Zij moeten immers tijdens de stemmingen over de miljarden-garanties toch weten wat die risico’s zijn als zij hun stem uitbrengen? Vandaag publiceert de Algemene Rekenkamer een dergelijk overzicht en roept de minister van Financiën op het initiatief over te nemen. De aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer aan de minister van Financiën gaan als volgt:
– periodiek en integraal de risico’s voor de overheidsfinanciën in beeld te brengen, inclusief de mogelijkheden om de risico’s te beheersen;
– stresstesten uit te voeren op de overheidsfinanciën;
– systematisch nieuwe risico’s en uitbreiding van bestaande risico’s op nut en noodzaak te toetsen;
– periodiek eerder aangegane risico’s te heroverwegen;
– de Tweede Kamer te informeren over de effectiviteit van verstrekte garanties;
– strategieën te ontwikkelen om overheidsgaranties af te bouwen.
In een reactie van minister de Jager aan de Algemene Rekenkamer heeft hij laten weten dat er terecht aandacht wordt gevraagd voor adequaat risicobeheer en dat zijn departement in samenwerking met het Centraal Plan Bureau (CPB) en De Nederlandse Bank DNB) analyses gaat uitvoeren om de financiële en risicopositie van het Rijk te bepalen.
