Het is misschien wat vreemd; Liechtenstein wordt wel eens de laatste absolute monarchie van Europa genoemd of zelfs een dictatuur (best gek in een land met directe democratie) maar vandaag stemde de bevolking van Liechtenstein overtuigend tegen een machtsinkrimping van de vorst. 76,1 procent van de bevolking stemde tegen het afschaffen van het vetorecht van de vorst. Dat klinkt misschien vreemd maar dat is het niet; Liechtenstein is immers de meest democratische monarchie van Europa.
Laten we bij het begin beginnen: Al lange tijd heeft de Liechtensteinse vorst een politieke macht die niet te vergelijken is met andere Europese vorsten; zo is hij verantwoordelijk voor een deel van het buitenlandbeleid en mag hij het parlement ontbinden. Die macht is in 2003 per referendum uitgebreid, met name wat betreft het vetorecht; de vorst mag elke wet tegenhouden zoals bijvoorbeeld ook de president van de VS dat kan.
Droit devine
Dat klinkt vrij bizar, om een vorst zoveel macht te geven. Maar uiteindelijk valt dat best mee. Dat referendum in 2003 ging namelijk ook over een democratiseringsslag in de Liechtensteinse monarchie. Van oorsprong lag de legitimiteit van de Liechtensteinse vorsten, zoals in de meeste Europese vorstenhuizen, bij het geloof (droit devine). Liechtenstein werd in 2003 echter het eerste land dat de monarchie een democratische legitimering gaf door een vertrouwensregel in te voeren. Het volk kan namelijk sinds 2003 een motie van wantrouwen indienen tegen de vorst waar dan per referendum over gestemd zou worden. Als de meerderheid bij zo’n referendum vóór zou stemmen, dan wordt de vorst afgezet en zal de kroonprins vorst worden.
Maar dat is niet het enige. In totaal kan het volk bij een macht misbruikende vorst op drie manieren ingrijpen, waarbij de vorst zijn vetorecht niet mag gebruiken:
– Via een petitie kan per referendum de vorst worden afgezet.
– Via een petitie kan per referendum de monarchie worden afgeschaft.
– Via een petitie kan een gemeente per referendum besluiten zich af te scheiden van Liechtenstein.
Daarmee zou je Liechtenstein democratischer kunnen noemen dan menig Europese republiek of constitutionele monarchie. Als in Nederland een eenmaal gekozen parlement zijn macht misbruikt door zeer impopulaire maatregelen te nemen, kan het Nederlandse volk daar niets meer aan doen, de Liechtensteinse bevolking wel. In Nederland mag je eens in de vier jaar kiezen of vaker als ze er een rommeltje van maken, in Liechtenstein kan het volk op elk moment corrigeren.
Vorstenfamilie
Dan het vetorecht, een belangrijk machtsmiddel. De vorst heeft dat recht om te voorkomen dat minderheden in het gedrang komen door onderdrukkende maatregelen van de meerderheid zoals ook veel presidenten in de rest van de wereld dat vetorecht om diezelfde redenen hebben. Het scheelt dat de vorst nog nooit misbruik heeft gemaakt van zijn politieke macht. De laatste keer dat de vorst van zijn vetorecht gebruikmaakte was meer dan vijftig jaar geleden over een jachtwet. In de bijna 300 jaar dat Liechtenstein een vorstendom is, hebben zich zelden problemen voorgedaan. Sterker nog, de vorstenfamilie heeft van Liechtenstein een van de meest welvarende landen ter wereld gemaakt.
Wat daarin ook meespeelt is dat de Liechtensteinse prinsen, in tegenstelling tot de andere Europese vorstenhuizen, hun kosten zelf betalen. Van het kasteel waarin ze wonen tot de ceremonies, alles wordt betaald door de vorstenfamilie. Ze ontvangen daarnaast geen salaris of onkostenvergoeding voor hun werk. Daarnaast ook nog de openheid van de familie; op de nationale feestdag wordt iedereen zelfs uitgenodigd op het kasteel voor gratis bier en een gesprek met de vorst en zijn familie.
Helaas berichtten de media zeer misleidend over deze zaak. Er werd zelfs gesuggereerd dat dit initiatief nog kans had. Maar de uitslag is inmiddels bekend. In 2003 stemde ongeveer 64,3 % voor het vetorecht van de vorst, in 2012 76,1 %. De steun voor het vetorecht is dus alleen maar toegenomen, en terecht.
