De ‘Themaweek Kapitalisme’ van DeJaap loopt op haar einde, en dus is dit een mooi moment om aandacht te besteden aan een bijzondere vorm van kapitalisme die vooral in Amerika haar weg in het politieke domein heeft gevonden. Maandag werd hier al uitgelegd dat het kapitalisme ingebakken zit in de ziel en het vrijheidsdenken van elke Amerikaan, maar bij de een gaat dat verder dan bij de ander. Zeker de beperkte doch aanwezige populariteit van Ron Paul tijdens de Republikeinse voorverkiezingen dit jaar, laat zien dat het Amerikaanse politieke landschap ontvankelijk is voor kapitalisme in haar meest extreme vorm: het anarcho-kapitalisme. Waar de meeste Europeanen, verspreid over een volledig politiek spectrum, van mening zijn dat staten en overheden van toegevoegde waarde zijn, is dat in Amerika niet altijd het geval.
Milton Friedman
Als je als Republikein een gooi wil doen naar het Witte Huis, zeg dan nooit dat je het niet eens bent met de theorieën van econoom en Nobelprijswinnaar Milton Friedman. Hij was een belangrijk economisch adviseur van de laatste president waar Republikeinen echt trots op zijn – Ronald Reagan – en legde heel nadrukkelijk het idee van een overheid die actief ingrijpt in de economie naast zich neer. Friedman Sr. – zijn zoon komt later ook voorbij – legde de wetenschappelijke basis voor het vrijemarktdenken dat de kern vormt van de economische boodschap van de Republikeinse partij. De markt en niet de overheid leidt tot eerlijke verdeling en totale vergroting van de welvaart en ingrijpen in de economie, zoals die andere vooraanstaande econoom John Maynard Keynes bepleitte, leidt volgens Milton Friedman tot ongewenste resultaten als stagflatie. Laat de vrije markt haar werk doen en iedereen is beter af, zo luidt het devies.
Het is echter Miltons zoon David Friedman die zich in de extremere vleugel van het kapitalisme ophoudt, de vleugel die ook Ron Paul aanspreekt. Terwijl veel kapitalistische economen nog wel heil zien in het bestaan van een overheid, zijn de anarcho-kapitalisten van mening dat eigenlijk elke (publieke) taak beter aan de markt overgelaten kan worden. Waar bijvoorbeeld een liberaal, en zelfs veel libertariërs, over het algemeen van mening is dat openbare orde en veiligheid het beste in de handen van een staat geplaatst kunnen worden, zijn anarcho-kapitalisten van mening dat de maatschappij ook prima haar eigen veiligheid kan organiseren. Voorbeelden als de buurtwacht en private milities die de grens met Mexico patrouilleren komen dan aan de orde. De kern is dat het persoonlijk en vrijwillig inversteren van eigen vermogen in dergelijke initiatieven, ervoor zorgt dat je ook persoonlijk macht houdt over dergelijke organisaties, terwijl verplichte donatie via de staat (belastingen) jouw invloed verwijdert en de kans op misstanden vergroot.
Ron Paul
Dit jaar kwamen de anarcho-kapitalistische invloeden op de campagne van Ron Paul het meest nadrukkelijk aan het licht rond de Federal Reserve of Fed. Dat is het stelsel van centrale banken zoals we hier De Nederlandsche Bank en de Europese Centrale Bank hebben. Waar veel Republikeinen vinden dat de Fed tijdens de laatste jaren onder president Bush en natuurlijk onder president Obama te activistisch is geworden, zich teveel met de economie bemoeit en dus weer terughoudender moet worden, heeft Ron Paul een groot deel van zijn campagne gebouwd op het volledig afschaffen van de Fed. Hij schreef daar zelfs het boek End the Fed over. Dat werk past dan weer goed in de lijn van David Friedmans The Machinery of Freedom, waarin hij bepleit dat alle diensten en goederen door de vrije markt geleverd kunnen worden, inclusief het recht en rechtvaardigheid.
In Nederland en de rest van Europa is het anarcho-kapitalisme nauwelijks vertegenwoordigd, laat staat dat het serieus wordt genomen. De noodzaak om te organiseren in staten die eerlijke verdeling en rechtvaardigheid beschermen, is door schade en schande ontstaan in eeuwen waarin uitbuiting en onderdrukking van mensen die niet voldoende financiële middelen hadden om hun eigen bescherming te kopen, aan de orde van de dag waren. Dat wil niet zeggen dat anarcho-kapitalisten het in Amerika ‘fout’ hebben; een ander pad van ontwikkeling kan tot andere conclusies leiden. De Amerikaanse samenleving is er, in tegenstelling tot Europa, nooit echt een geweest van rangen en standen, van maatschappelijke klassen die anderen onderdrukten. Wellicht is er meer ruimte voor de kracht van de vrije markt in Amerika. In ieder geval speelt de meest extreme vorm van het kapitalisme een nadrukkelijke rol in het Amerikaanse politieke discours.
Adriaan Andringa is hoofdredacteur van de WarRoom en scrheef dit artikel in het kader van de Week van het Kapitalisme op DeJaap.
