Mogen politici liegen? Nee, natuurlijk mogen ze dat niet. Maar als je die regel al te strikt zou toepassen, wordt het akelig stil op het Binnenhof. Een politicus moet enige ruimte hebben om kiezers te paaien met mooie, maar onhaalbare beloftes. Dus zeker in campagnetijd wordt het ‘gij zult niet liegen’-gebod een beetje opgerekt. Dan hoor je dingen als: “Een verhoging van de AOW-leeftijd zullen wij niet meemaken,” of: “Bescherming van de hypotheekrenteaftrek is voor ons topprioriteit.” Een politicus die zoiets beweert, kan later altijd zeggen dat hij in de kabinetsformatie helaas werd gedwongen tot compromissen.
Ook buiten de verkiezingsperiodes wordt het ‘creatief omgaan met de waarheid’ tot op zekere hoogte door de vingers gezien. Maar dan moet je het wel een beetje handig aanpakken. De leugens mogen er niet al te dik bovenop liggen. Je mag bijvoorbeeld beweren: “Dankzij het kabinetsbeleid gaat het weer beter met de economie,” ook al weet je dat de extra groei vooral te danken is aan de aantrekkende wereldhandel. Maar je mag niet zeggen: de drugsdeal kostte de schatkist 1,25 miljoen, terwijl het 5 miljoen was.
Dat zijn de spelregels. Politici kennen ze. De pers kent ze. En de kiezers kennen ze ook. Maar de coalitie van VVD en PvdA leek ze deze week helemaal vergeten.
Enkele weken terug kwamen deze partijen met een plan voor hervorming van het fiscaal stelsel. Belangrijk element daarin was een verhoging van de btw. Die zou geld moeten opleveren om de belastingtarieven fors te verlagen.
Zoals te verwachten was, werd dit voorstel genadeloos afgeschoten door werkgevers, vakbonden, brancheorganisaties, economen en andere deskundologen. Ook de oppositiepartijen, zonder wie geen wet door de Eerste Kamer komt, zagen er niets in en staakten hun overleg met het regeringskamp over de belastingherziening.
En wat deden VVD-fractieleider Halbe Zijlstra en zijn PvdA-collega Diederik Samsom? Ze noemden het jammer dat de oppositie niet verder wil onderhandelen, maar toonden zich opgelucht dat het btw-plan nu in de prullenbak verdwijnt. Hun eigen btw-plan! “Het had zeker niet onze voorkeur, maar we hadden wel de bereidheid erover te praten,” verklaarde Zijlstra met een uitgestreken gezicht. En vervolgens stemde de VVD, net als de PvdA, voor een CDA-motie die het kabinet oproept af te zien van een btw-verhoging.
We moeten dus geloven dat de regeringspartijen een plan presenteren dat zeker niet hun voorkeur heeft. Dat ze daar best over willen praten. Dat ze het betreuren dat anderen dat niet willen. En dat ze vervolgens het kabinet vragen het plan niet uit te voeren.
D66-leider Alexander Pechtold noemde Zijlstra na diens reuzendraai ‘een jokkebrok‘. De meeste mensen zouden een andere kwalificatie hebben gebruikt.
“Dichters liegen de waarheid,” schreef Bertus Aafjes ooit. VVD en PvdA jokkebrokken ze.
