Het is tegenwoordig bon ton om de PVV-kiezer serieus te nemen. Vele boeken en scripties worden er aan gewijd. Geheel tevergeefs natuurlijk, want de PVV-kiezer is gewoon oliedom. Net als alle andere kiezers. Eerst maar eens die PVV-kiezers. Er worden door slimme mensen kasten vol geschreven over de vraag waarom mensen PVV stemmen. Blijkbaar is dat moeilijk voorstelbaar, maar toch is de conclusie van dergelijke schrijfsels dat de PVV-kiezer heus wel goed bij zijn hoofd is. Natuurlijk, als je maar lang genoeg doorredeneert, kom je altijd wel op iets uit.
Maar hoe komt het dat haar kiezers zich niet afvragen wat de partij tijdens het gedogen eigenlijk wel voor elkaar heeft gekregen, als de PVV op pagina 11 van haar verkiezingsprogramma schrijft dat er de afgelopen jaren meer allochtonen zijn bijgekomen? De AOW-leeftijd niet verhogen, waar de PVV keihard voor zou vechten? O nee, dat werd een dag na de verkiezingen al opgegeven.
Geruststellende gedachte
Terwijl in andere wetenschappen het besef doorkomt dat mensen helemaal geen rationele wezens zijn, blijven veel politicologen op zoek naar rationele verklaringen. Want wij weldenkende mensen willen graag dat anderen ook weldenkend zijn. Dat is een geruststellende gedachte natuurlijk. Maar het gaat de kiezer helemaal niet om de feiten.
De PVV-kiezers stemmen tegen het establishment wat hen jarenlang heeft genegeerd. Als het establishment voor Europese integratie is, dan is de PVV-kiezer tegen. En als het establishment tegen is, dan zijn zij voor. Meer is er niet van te maken. Interessant is de vraag of die kiezers nog PVV zouden stemmen als niet Wilders, maar bijvoorbeeld Bosma lijsttrekker wordt. De inhoud blijft dan hetzelfde, maar de verpakking verandert.
Leuke opmerkingen
Bij andere partijen hebben we gezien wat er in zo’n geval gebeurt. Wat blijkt: niet alleen de PVV-kiezer is oliedom, dat zijn andere kiezers ook. Als Jan Marijnissen wordt vervangen door Agnes Kant, haakt zestig procent van de SP-kiezers af. Als Emile Roemer dan als kersverse leider een paar leuke opmerkingen maakt in een verkiezingsdebat, schieten de peilingen steeds verder omhoog. Het gaat tenslotte niet om de feiten, maar om de weergave daarvan. Wouter Bos won met hetzelfde programma waar Melkert mee verloor.
Zelfs het ontbreken van standpunten houdt de kiezer niet tegen. Jan Peter Balkenende werd premier door in de campagne van 2002 zijn mond te houden tegen Fortuyn. De VVD schoot in 2010 omhoog in de peilingen toen de Nederlandse economie in de problemen raakte. Mark Rutte had nog niets gezegd, maar de kiezer vertrouwde hem de schatkist toe.
Rutte mag zich zo’n 50 miljard vergissen, een Catshuis-akkoord zien mislukken en buitenspel staan bij het Lente-akkoord of zeggen dat hij geen bankenunie wil, maar er toch mee thuiskomen. De VVD-kiezer blijft hem zien als de man die de overheidsfinanciën op orde brengt. Rutte houdt wijselijk nog steeds zoveel mogelijk zijn mond en hoopt op een korte campagne.
Veel te slim
Zijn er dan helemaal geen weldenkende kiezers? Natuurlijk wel. U en ik lezen alle verkiezingsprogramma’s en maken een weloverwogen beslissing op rationele gronden. Wij kopen toch ook geen bier omdat in de reclame wordt gesuggereerd dat het zo gezellig is om met vrienden te drinken. Daar zijn wij veel te slim voor. Nee, het gaat ons echt om de smaak.
