Bekijk in een atlas de kaart van zuidelijk Afrika en wat valt een speurend oog direct op? Dat intrigerende dunne strookje dat als een olifantenslurf vanuit Namibië oostwaarts naar Zimbabwe wijst. Het heet de Caprivistrook, is het resultaat van een klassiek staaltje imperialistisch handjeklap en kostte Nederland een lucratieve tankdeal.
De geografische curiositeit dankt haar naam aan Georg Leo graaf von Caprivi de Caprera de Montecuccoli (1831-1899). Het had dus voor hetzelfde geld de Montecuccolistrook kunnen heten en zie dat maar eens in een keer goed uit te spreken. Generaal Leo von Caprivi, zoals hij – goddank – afgekort door het leven ging, was tussen 1890 en 1894 rijkskanselier van Duitsland als opvolger van Otto von Bismarck.
Helgoland
De nieuwe rijkskanselier begon in 1890 een internationale ontspanningspolitiek. De Britten wilden de Nijlvallei en hun gedroomde Caïro-Kaapstad route veiligstellen. In een deal met Groot-Brittannië liet Caprivi de Duitse aanspraken op Oeganda en het eiland Zanzibar voor de kust van de kolonie Duits Oost-Afrika varen in ruil voor Helgoland, een van de Denen afgepakt Brits eilandje voor de kust van Duitsland (54°10’N 7°53’E).
Maar de Duitsers hadden nog een Afrikaanse kolonie. In 1884 claimden ze een stuk land tussen de Oranjerivier in het zuiden en de rivier de Cunene in het noorden. Tussen de twee rivieren in lag een gortdroge zandbak gevuld met Hottentotten, Bosjesmannen en luipaarden, waar niemand verder interesse in had. Het werd de kolonie Duits Zuidwest-Afrika, nu Namibië.
Zambezi
Onderdeel van de Zanzibar-Helgoland deal was dat Duitsland een doorgang moest krijgen tussen zijn westelijke en oostelijke kolonies; de Caprivistrook. De waterrijke strook raakt met haar oostelijke puntje de oever van de rivier de Zambezi, stroomopwaarts van de Victoria Falls. Het idee was dat vandaar af de rivier in oostelijke richting bevaarbaar was, maar wie de Victoria Falls weleens is afgeduikeld weet beter. Ook daarna wordt het water er bepaald niet rustig op. En dat terwijl dr. David Livingstone zo’n 30 jaar eerder de streek al met een bezoek had vereerd. Maar Caprivi was net als Bismarck dan ook geen voorstander van kolonies, die hij terecht als zinloze prestigeprojecten zag:
“Man glaubte, wenn wir nun Kolonien hätten, und kauften einen Atlas und da malten wir Afrika blau an, dann wären wir grosse Leute geworden.”
Vandaag bestaat de naar hem genoemde strook dus nog steeds en vormt bijna ’s werelds enige vierlandenpunt met Zimbabwe, Zambia en Botswana. Bijna, want de grenzen worden betwist. Een persoonlijke poging om het punt eens vanuit Botswana te bereiken strandde dan ook op lokale onwil.
Leopards
Wat ook niet hielp, is dat de strook nu allesbehalve een rustige streek is. Vanaf 1994 is er een onafhankelijkheidsbeweging actief, de Caprivi Liberation Army, die de lokale Lozi willen verenigen met hun volksgenoten in de buurlanden. En in 1999 gingen Botswana en Namibië naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag voor een rechtszaak over de in de Chobe-rivier liggende zuidgrens. Afrikanen mogen graag zwaaien met koloniale afspraken als hen dat goed uitkomt. Botswana kreeg gelijk.
Een Nederlandse tankdeal met het stabiele en democratische Botswana voor de levering van wegbezuinigde Leopard I tanks van Duitse makelij, was eerder op verzoek van Namibië door Duitsland geblokkeerd. Met dank aan Leo von Caprivi.
Edwin Ruis vermaakt zich met obscure historische en geopolitieke weetjes en zet ook weleens wat op zijn eigen site.
