In Het volk is gek schuift Marcel Duyvestijn – even heel kort samengevat – Jack de Vries de titel van eerste spindoctor van Nederland toe. Met De Vries begon het Grote Liegen, fact-free politics en meer van dergelijke olijke zaken, zo heet het. Waarschijnlijk zal De Vries die titel met verve dragen, want onder hem rees het CDA naar ongekende hoogten, en dat met een lijsttrekker met het charisma van een bloemkool. Maar Uncle Jack was niet de eerste spinbaas. Die eer komt iemand anders toe.
Ben Korsten
Dit was ‘m dan wel. Ben Korsten, geboren te Hillegom in 1916. Opgeleid als journalist werd Korsten drager van de twijfelachtige eer de eerste spindoctor in de Nederlandse politiek te zijn, of zoals men het toen noemde, een mannetjesmaker. Net zoals De Vries van Balkenende een premier wist te maken, zo kneedde Korsten kerels uit knapen. Ironisch genoeg begon ook toen het spinnen bij de confessionelen: Korsten maakte naam in de Nederlandse politiek door in 1959 Norbert Schmelzer van de KVP te ondersteunen. Naam in goede zin, welteverstaan, want Korsten kreeg eerder een spreekwoordelijke emmer stront over zijn persoon omdat hij tijdens de oorlog gepleit had voor collaboratie van het Haarlems Dagblad met de bezetter.
Grote hoogten
Dat mocht zijn politieke loopbaan niet deren, gek genoeg. Wat Korsten dondersgoed begreep was dat na de oorlog het Nederlandse politieke bestel aan het veranderen was, en dat de media in het kielzog volgden. Zoals Andere Tijden het stelde in een docu over Korsten: het kon zomaar gebeuren dat een journalist het in zijn hoofd haalde een Kritische Vraag te stellen. Wat moest je als bewindspersoon dan? Voorheen schreven kranten en tijdschriften voor eigen parochie, maar met de ontzuiling ging een toename van kritische journalistiek gepaard. Korsten maakte mensen als Schmelzer weerbaarder en klaar voor de mediarevolutie die met de intrede van de televisie voor de deur stond, en dat ging niet onopgemerkt in Den Haag. In diezelfde aflevering van Andere Tijden verklaren oud-collega’s en oud-bewindspersonen de formule achter het succes van Korsten: charmant, intelligent, bekwaam in zijn vak, openhartig, “een goede gesprekspartner”. Wat Korsten – net als Jack de Vries – over wist te brengen op zijn cliënten was het idee dat een politieke boodschap verkocht moest worden, en dat hij hen het geheim van de verkooptechniek bij kon brengen. Die service bleek gewild in Den Haag. Na Schmelzer volgden vele anderen – Berend-Jan Udink van de CHU als minister van ontwikkelingssamenwerking, Piet de Jong van het CDA die het tot premier wist te schoppen, en nog een hele rits uit de confessionele koker. Korsten raakte zo steeds meer verstrengeld in het web van politiek Den Haag, wat hem op termijn niet alleen de titel mannetjesmaker maar ook de naam van machtigste persoon van Nederland opleverde. Misschien nog wel meer dan Jack de Vries wist Korsten persoonlijke banden aan te knopen met zijn klanten, en dat deed hem uiteindelijk ook de das om.
Diepe dalen
Met spindoctors lijkt het nooit echt goed af te lopen, en ze lijken allemaal geheimen te hebben die vroeg of laat om de hoek komen kijken. Jack de Vries bleek, ondanks de ijzersterke boodschap over het gezin en de moraal die het CDA het premierschap bezorgde, buiten de deur te eten. Kasper Juul, fictieve spindoctor uit Borgen, werd in zijn jeugd misbruikt. Korsten leed al sinds zijn jeugd aan angstwanen, met verslavingen aan alcohol en medicijnen tot gevolg. Udink verklaarde dat nooit gemerkt te hebben dat er achter de “levendige” man een “persoonlijk probleem” schuilging. Nadat Korsten in 1967 in een interview openhartig vertelde over zijn contacten in Den Haag distantieerden zijn politieke connecties zich van hem. De vraag blijft waarom hij dat in vredesnaam deed; Andere Tijden oppert dat Korsten publieke erkenning wilde voor wat hij deed. Volgens zijn zus ging het op dat moment psychisch slecht met Korsten en is zijn vertrouwen tijdens dat interview ernstig geschaad. Het tragische is dat Korsten zijn connecties daadwerkelijk als vrienden zag en nu door hen geïsoleerd werd, “hij voelde zich verraden.” Niet alleen zijn professionele loopbaan maar ook zijn persoonlijke contacten bleken vluchtig. Twee jaar later stierf Korsten onder onopgehelderde omstandigheden in de Ursulakliniek in Wassenaar. VVD-voorman Harm van Riel was de enige uit Den Haag die de laatste eer kwam bewijzen. Laten we in ieder geval hopen dat het bij Jack de Vries niet zo’n vaart zal lopen.
