De afgelopen zeven dagen kunnen wat mij betreft de geschiedenisboeken in als de week waarin grote delen van de wereldbevolking collectief het verstand verloren. Te beginnen met een malloot in Amerika, die een bijzonder slecht filmpje maakt waarin de profeet Mohammed beledigd wordt.
Het audiovisuele gedrocht veroorzaakt een algehele hysterie onder streng gelovige moslims, en leidt tot tal van protesten die in sommige landen zelfs doden tot gevolg hebben. En dat terwijl vrijwel geen van de demonstranten het filmpje überhaupt gezien heeft. Het is te gek voor woorden.
Maar de reactie vanuit het Westen op de gebeurtenissen is ook vrij hysterisch. ‘Wij’ doen ondertussen alsof het einde der tijden is aangebroken en de wereld aan een clash of civilisations ten onder zal gaan. Dat lijkt me ook lichtelijk overdreven, zeker gezien het feit dat het hier duidelijk om een zeer kleine minderheid gaat en er inmiddels door meer moslims afwijzend is gereageerd op de (gewelddadige) protesten dan dat er überhaupt wereldwijd zijn komen opdagen.
Breivik
Iedere religie heeft zijn extremisten: Anders Breivik bestempelde zichzelf in zijn manifest als een ‘christelijke kruisvaarder’ en de Ku Klux Klan was protestant. Toch wordt de gemiddelde christen daar nooit mee geassocieerd. Waarom dan wel alle moslims op dezelfde hoop gooien als een stel gekken met een baard die veel te snel op hun veel te lange tenen getrapt zijn?
In Cairo hebben de rellen vanaf woensdagavond sowieso weinig meer van doen met woede over de film (of trailer, of wat het dan ook is). Er is geen baard te zien, wel veel jongeren die maar weer eens de kans grijpen om hun diepgewortelde haat tegen de politie te ventileren. Alle ophef was een tijdelijke vlaag van verstandsverbijstering, concludeer ik, als de rust weer enigszins wedergekeerd is. Van beide kanten. En laten we dan nu allemaal weer even normaal doen.
Maar terwijl dit stukje wordt gepubliceerd sta ik opnieuw met mijn camera bij een ambassade in Cairo. Te wachten op #muslimrage ronde twee. Dit keer gericht tegen onze stokbroodkauwende medemens, want het Franse tijdschrift Charlie Hebdo heeft twee spotprents van Mohammed gepubliceerd.
Kinderachtig
Hoe kinderachtig. Vooropgesteld: dat er überhaupt mensen zijn die ambassades gaan aanvallen als iemand hun profeet voor schut zet is absurd, maar dat los je niet op door meer te gaan provoceren. Ja, er zijn moslims met een kort lontje, maar wat is er nou de lol van om dat lontje aan te blijven steken? Wat is daar precies constructief aan? Wij zien onszelf toch zo graag als de zogenaamd verstandigere beschaving? De intellectuele tegenhanger van deze ‘achterlijke cultuur’? Waarom dan als een klein kind olie op het vuur blijven gooien?
‘Ja, dan leren ze het wel af.’ Hoezo? Begrijpen ze zo het idee achter vrijheid van meningsuiting beter? Word je de honderdste keer dat je door iemand beledigt wordt minder boos dan de eerste keer? Volgens mij niet. Het lijkt me eerder dat het je alleen maar bozer maakt. Onder het motto ‘hou nou verdomme maar eens op’.
Morgen staan de kranten hoogstwaarschijnlijk opnieuw vol met foto’s van rellende baarden. ‘Nou ja, wat een barbaren!’ roept iedereen dan weer. Maar mocht dit escaleren, dan is dit wel een brand die door onszelf is aangestoken. En dat is toch ook vrij barbaars.
Onderdrukking
Ik heb een tijdje lesgegeven in Cairo, vooral aan jonge mensen uit achterstandswijken, die net als ruim dertig procent van de Egyptische bevolking rond de armoedegrens leven. Een belangrijke conclusie die ik uit die tijd kan trekken is dat jarenlange onderdrukking door de eigen overheid en indoctrinatie van zowel staatsmedia als de lokale moskee zijn uitwerking niet hebben gemist.
Vrijheid van meningsuiting is een luxeprobleem als je constant onder de duim gehouden wordt. Je eigen mening vormen iets voor in je vrije tijd, die je niet hebt als je drie baantjes hebt om je familie te eten te kunnen geven. Kritisch denken is zelfs voor veel universitair afgestudeerde Egyptenaren een nieuw concept. Jezelf bij een meningsverschil verplaatsen in de ander en eigen originele ideeën ontwikkelen worden hier in het reguliere onderwijs eerder afgeremd dan aangeleerd.
Ik ben van mening dat iedereen moet kunnen zeggen wat hij of zij vindt. Vrijheid van meningsuiting is een groot goed, dat boven alles verdedigd moet worden. Maar laten we daarbij wel een beetje volwassen blijven. Dat een deel van de tegenpartij irrationeel reageert wil niet zeggen dat ons collectieve denkvermogen ook terug moet naar het niveau van de basisschool.
Dialoog
Als ‘wij’ dan toch zoveel wijzer zijn, laten we ons daar dan ook naar gedragen en op een normale manier een dialoog aangaan in plaats van domweg meer uit te dagen. Help deze ‘achterlijke cultuur’ dan investeren in beter onderwijs en een productieve economie, zodat er voor iedereen gelijke kansen gecreëerd kunnen worden en het land door een jonge, goed opgeleide bevolking uit de goot getrokken kan worden.
Zodat de kinderen van mijn oud-studenten voor zichzelf leren nadenken, in plaats van klakkeloos aan te nemen wat de lokale baard in de moskee te zeggen heeft. Zodat ze zich met steekhoudende argumenten kunnen verdedigen, in plaats van te gaan lopen rellen. Zodat we, als er weer ergens een malloot zo’n debiel filmpje maakt, met zijn allen gewoon even normaal kunnen blijven doen.
Freelance correspondent en fotografe Ester Meerman schrijft vanuit Egypte voor De Buitenlandredactie. Over haar werk en belevenissen in Caïro, maar ook de zaken waar zij als Nederlandse journalist tegenaan loopt. Volg haar op Twitter: @estermeerman.
