De rellen in zowel de Arabische wereld als het westen naar aanleiding van de amateuristische provocatiefilm The Innocence of Muslims zijn voer voor debat. De reactie van sommigen is, vreemd genoeg, geen gerechtvaardigde verongelijktheid noch steun voor het vrije woord, maar relativering van de problematiek met nuance. Maar doet die nuance iets af aan de groteske intimidatie van de vrijheid van meningsuiting? Niet bepaald.
Er wordt al jaren met scherp geschoten op het vrije woord. Om dit te verdoezelen wordt door vele opiniemakers en ‘experts’ een aantal argumenten van stal gehaald. Zo lijkt het allemaal wel mee te vallen. Lijkt, want de argumenten zijn hol en laten het werkelijke probleem onbesproken.
‘Geweld heeft niets met de islam te maken’
Dit ‘argument’ is volslagen zinloos. Het is inherent aan religieuze dogma’s dat erover wordt getwist. Sommigen zullen het heilige geschrift op de ene manier interpreteren, anderen weer op een andere manier. Er zijn ongetwijfeld duizenden moslims die elke vorm van geweld verfoeien, maar helaas weten we dat er ook erg veel moslims zijn die dit niet doen. En die groep vormt het probleem. Het aantal aanslagen door radicalen in naam van dezelfde profeet groeit met elke week. Dus of geweld nu wel of niet indruist tegen de essentie van de islam, doet niet ter zake. Het doet in ieder geval niets af aan het probleem van door dogma geïnspireerde hetze: het beledigen van de profeet moet (met de dood) worden bestraft. Misschien wil maar een op de duizend moslims dit, de dreiging is er niet minder om.
‘Ja, maar er zijn ook heel veel moslims die het geweld veroordelen’
Dat is prachtig. Of het er ‘heel veel’ zijn is overigens maar de vraag, want er zijn dan wel foto’s te vinden waaruit blijkt dat moslims de aanslagen veroordelen, die vallen in het niet bij het aantal oproepen tot straf en onthoofding. Over de ‘stille’ moslims valt niets te zeggen. Misschien veroordelen zij het geweld, misschien niet, misschien voelen zij niet de behoefte zich te verantwoorden. Gelukkig zijn er moslims die niet meteen dood en verderf willen zaaien, noch ‘Amerika’ in zijn geheel verantwoordelijk houden. Feit blijft dat er heel veel moslims zijn die geweld omarmen en dit zien als de enige manier om tot een oplossing te komen. Die de vrijheid van meningsuiting niet kunnen verdragen, althans niet als het om hun profeet gaat.
‘Het probleem wordt overdreven door de media’
Dit is het klassieke Maarten van Rossem-argument: het valt allemaal wel mee. Het is ongetwijfeld waar dat media bepaalde zaken uitmelken. Maar of het nu wel of niet wordt uitgemolken, de schokkende feiten blijven overeind. Kritiek op de islam is spelen met vuur. Zo blijkt. Duizenden furieuze moslims om een stompzinnig filmpje, dat ‘valt niet mee’.
‘De protesten zijn geregisseerd door groepen met bepaalde belangen, zoals de Moslimbroederschap en Hezbollah, en het gaat niet om de belediging van de profeet’
Maar natuurlijk hebben bepaalde groepen er belang bij van zich te laten horen, onrust te stoken, het verschil met anderen te benadrukken. Zij die aan de touwtjes trekken zijn misschien niet (alleen) boos, maar ruiken een kans. Dat neemt niet weg dat de mensen die zij mobiliseren wel degelijk tegen ‘belediging’ zijn. En dus tegen de vrijheid van meningsuiting. Anders waren ze ook niet zo makkelijk te mobiliseren, nietwaar? Regie en verschil van land tot land, maakt de woede van de gemobiliseerden niet minder oprecht.
‘De moslims grijpen de film en de rellen aan als uitlaatklep voor andere ongenoegens, bijvoorbeeld over hun economische omstandigheden’
Maar waarom dan ook de protesten in het westen, zoals bijvoorbeeld in Sydney? Misschien dat sommige moslims zich ook in Europa achtergesteld voelen, maar dan zou elk incident geschikt zijn als katalysator van demonstraties, als het niet inhoudelijk om het incident gaat. Dat is niet het geval. De protesten zijn zeer gericht, niet tegen discriminatie, achterstelling of werkloosheid, maar tegen het vrije westen met Amerika als krachtig symbool.
‘Beledigen heeft niets te maken met de vrijheid van meningsuiting’
De vrijheid van meningsuiting is absoluut of is niet. Als ‘beledigen’ niet meer onder die vrijheid valt, bestaat de vrijheid van meningsuiting niet meer. Want wat is belediging? In veel gevallen wordt zuivere kritiek al gezien als belediging. Islamcritici wereldwijd kunnen daarvan getuigen, ook al bedienen zij zich van minder lompe stijlmiddelen als in The innocence of muslims.
Als iemand met zo’n lullig filmpje, zo veel ellende teweeg kan brengen, dan is er een groot probleem, ongeacht de hoeveelheid aan nuances die daar op aan te brengen is. Als tienduizenden moslims zich mobiliseren, geregisseerd of niet, tegen deze vrijheid van meningsuiting, dan is deze vrijheid ernstig in gevaar. Toch blijft dit onbelicht en mogelijk bewust verzwegen om de tegenstellingen niet verder aan te wakkeren. Ondertussen is niet de islam of de moslims, noch de profeet, maar de vrijheid van meningsuiting het grootste slachtoffer.
