Zodra de woorden: ‘vrijheid van meningsuiting’ vallen, is elke discussie eigenlijk voorbij. Een nieuwe variant van de Godwin. Standaard verlopen dit soort discussies als volgt: de een roept: wij worden beledigd en de ander roept: nou en, dat is vrijheid van meningsuiting. De reacties op de trailer voor de (al dan niet bestaande) film Innocence of Muslims zijn hier een voorbeeld van.
Buigen voor geweld
Het is heel makkelijk om te roepen dat vrijheid van meningsuiting het allerhoogste goed is. Maar dat is het niet. De Amerikaanse psycholoog Maslow denkt daar in elk geval heel anders over. De behoefte aan zelfactualisatie, waar de vrijheid van meningsuiting onder valt, staat weliswaar helemaal in de top van zijn behoeftepiramide, maar je komt er pas aan toe als aan de andere behoeften zijn voldaan. Iemand die honger leidt heeft nu eenmaal wat minder behoefte aan het uiten van zijn mening (“Vlees is moord!”).
De behoefte aan veiligheid komt volgens Maslow ook eerder. Dat is dan ook de reden dat alle mensen die in de commentaarpanelen schande roepen of opiniestukken schrijven dat je nooit moet buigen voor geweld, doorgaans niet naar Afghanistan trekken om daar aan de Taliban het belang van Innocence of Muslims en de vrijheid van meningsuiting uit te leggen. Zo beschouwd is het ook niet zo gek dat de voorzitter van het Europees Parlement Schulz enige afstand neemt van dit filmpje.
Buchenwaldhek
Daar wordt veel te makkelijk kritiek op gegeven, met als belangrijkste argument dat vrijheid van meningsuiting een belangrijke pijler van onze beschaving is. Dat is absoluut waar, maar enige nuance is wel op zijn plaats. Persoonlijk heb ik er nu eenmaal iets meer voor over om het recht van Theo van Gogh te verdedigen om Submission I te maken, dan dit filmpje.
Want ook de kwaliteit van de uiting zegt iets over onze beschaving. Als onze beschaving afhangt van Innocence of Muslims, dan is dat wel heel droevig. Het ziet er knullig uit en bevat geen enkele originaliteit. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor het ‘Buchenwaldhek’ van Studio Job. Als de enige link tussen het ontwerp voor een hekwerk en het concentratiekamp bestaat uit het feit dat het omheind is, dan is dat weinig inspirerend. Ander werk van Studio Job is al even inhoudsloos. Bijvoorbeeld een tafelkleed met geborduurde wachttorens en prikkeldraad als verwijzing naar concentratiekampen. Wat zegt mij dat? Het zegt niets. Is dat de beschaving die wij willen verdedigen?
Theo van Gogh
Innocence of Muslims zegt niets over onze westerse beschaving, maar het is alleen maar een aanval op de islam. Dat mag, maar de boodschap dat wij anderen mogen kwetsen, vind ik te mager. Theo van Gogh maakte met Submission I een indringend beeld van de positie van moslimvrouwen. Daarmee draag je een belangrijke waarde van onze cultuur uit. Dit filmpje is echter provoceren om het provoceren. Dit verdedigen vanwege de vrijheid van meningsuiting is dan ook niet meer dan roepen om het roepen. Dat is jammer, want het is een te belangrijk grondrecht om te gebruiken voor irrelevante uitingen.
(Iedereen die dit allemaal onzin vindt, wil ik vragen dit stukje veel te retweeten en hiernaar te linken, want daarmee wordt de vrijheid van meningsuiting enorm gesteund.)
