Job Cohen mag zich erover buigen: wat ging er mis in Haren? Maar één ding is nu al zeker. De NOS weigert elke verantwoordelijkheid. Hoofdredacteur Gelauf heeft zijn handen reeds in onschuld gewassen, en gisteravond deed verslaggever Jeroen Wollaars hetzelfde bij Pauw & Witteman. Logisch. De NOS fungeert weer eens als nationale Kop Van Jut. En dat steekt. Dus zolang de andere omroepen (en dan vooral radiozenders) geen spoor van zelfinzicht vertonen, zal ook de NOS alle betrokkenheid blijven ontkennen. Maar er valt voor de ‘gewone’ media niks te ontkennen. Ze hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de feestvreugde. Anderhalve week lang hebben ze Nederland bij herhaling attent gemaakt op de uitnodiging, en de te vrezen massale toeloop. Anderhalve week spanning opbouwen – en op het moment suprème weet men van niks.
Pauw en Witteman
Paul Witteman opende de discussie gisteravond heerlijk empathisch. Of Jeroen Wollaars vrijdagavond ook bang was geweest? Nou, best wel. Gelukkig draaide Witteman de duimschroeven daarna een beetje aan. Niet genoeg, helaas. De nadruk lag te veel op de gebeurtenissen die vrijdagavond – alsof de media toen pas een bijdrage leverden aan de chaos.
Witteman: ‘Er wordt gezegd dat door jouw teksten mensen ernaartoe zijn gegaan.’
Wollaars: ‘Dat denk ik niet.’
En dat klopt. Het Kwaad was toen allang geschied.
Wollaars vertelde dat hij bij aankomst de cameraman opdracht gaf de camera nog even achterwege te laten want een camera, ‘daar gaat een aanzuigende werking van uit’. O, dat weet Wollaars dus wel. Maar de volle betekenis van die wijsheid lijkt niet echt tot hem te zijn doorgedrongen. Die camera’s waren al anderhalve week actief. Maandag, dinsdag, woensdag – elke dag was het Haren. (Helaas vaak met een hoofdrol voor de burgemeester, die niet inzag dat dat de mededeling ‘er komt geen feest’ de zaak alleen maar verergerde.) De dag voor de ellende was de NOS nog langs gegaan bij de burgemeester, want die had de ME opgeroepen. Wollaars verdedigde die aandacht met de opmerking: ‘Het is uitzonderlijk dat een burgemeester dat doet.’
Nou nee. Menige burgemeester moet regelmatig de ME laten aanrukken, wanneer er weer een voetbalwedstrijd dreigt. En hier zien we het onvolgroeide geweten van de media in zijn volle glorie. Wanneer hooligans een voetbalwedstrijd gebruiken om elkaar op te zoeken, staan er geen verslaggevers dagen van tevoren naast het stadion, met de mededeling: ‘Hier zou het wel eens mis kunnen gaan.’ Er wordt heel wat afgeknokt in Nederland. Meestal is dat ruim van tevoren te voorspellen maar de media kennen inmiddels hun verantwoordelijkheid. Zoals er zo veel terreinen zijn waarop de media hun verantwoordelijkheid kennen. Vechtpartijen, zware misdaad, kindermisbruik, zelfmoorden, het koningshuis: de media weten vaak veel meer dan ze loslaten, om herrie, sancties, rotzooi te voorkomen. Dat nadenken hebben ze meestal door schade en schande geleerd; journalisten komen liever met een lekker verhaal. Het is te hopen dat de schade en schande van Haren eenzelfde effect heeft.
Niks verkeerd gedaan
Wollaars hield strak vol dat de NOS niks verkeerd had gedaan. Hij speelde gisteravond de vermoorde onschuld.
Wollaars: ‘Vergeet niet – dat is allemaal achteraf dat we dat weten – de mensen die daarop af kwamen, de harde kern, die kwam bewust om te rellen.’
Hoezo ‘achteraf’? Iedereen wist van tevoren dat dat zou gebeuren. Het is inmiddels een goed Hollandse traditie. Als de massa ergens maar groot genoeg wordt, dan duikt er steevast een harde kern raddraaiers op, wetende dat ze straffeloos haar gang kan gaan. Menigeen voorspelde dat de beroepsraddraaiers naar Haren zouden komen; er waren dagen van tevoren concrete signalen dat ze zich opmaakten voor Haren. Want die massa kwam er. Niet dankzij Facebook – een oproep via dat medium kan nog heel goed op niks uitlopen. De toeloop naar Haren werd pas gegarandeerd door de aandacht in de gewone media. En die boden bovendien de garantie dat je op tv zou komen. Die aanzuigende werking, weet u wel.
Wollaars: ‘Vergelijk het met de strandrellen in Hoek van Holland. Daar was geen media-aandacht voor, en dat is ook helemaal niet aangekondigd, of helemaal niet groot, maar dat is op vergelijkbare wijze uit de hand gelopen.’
Megafeest
Inderdaad, Jeroen, maar ook in Hoek van Holland was massale toeloop gegarandeerd; de hooligans wisten dat het een megafeest zou worden, en dat ze daar dus eens lekker konden rellen. Daarvoor waren er geen gewone media nodig – in Haren daarentegen was geen feest en waren juist de media onmisbaar om de boel uit de klauwen te laten lopen.
Jeroen Pauw deed daarna een laatste poging om Wollaars tot enig zelfinzicht te brengen. Nog één keer vroeg hij: hadden de media een rol gespeeld?
Wollaars: ‘Ik vind dat afleiden van de kern. Ik vind het veel interessanter om je af te vragen wie nu de raddraaiers zijn, waarom ze zo ongelofelijk agressief zijn.’
Nee, Wollaars, die vragen die jij wilt stellen, zijn volstrekt oninteressant. Die worden na elk uitbarsting van geweld altijd weer gesteld en dan gaan de verslaggevers weer braafjes het bekende rijtje deskundigen af, om de bekende socio-psycho-praat op te tekenen. Dat gefilosofeer kennen we nou wel.
De kern van de zaak is hoe Haren uit de hand heeft kunnen lopen. En daarbij speelden de gewone media een belangrijke rol. Het wordt hoog tijd dat ze dat inzien, of beter: dat de samenleving ze dwíngt om dat in te zien. Anders is het straks weer feest.
