Stel: je bent politieman. Op de agenda staat vandaag het ontruimen van een pand. Nooit leuk natuurlijk als het zover moet komen dat de sterke arm der wet hiervoor ingezet moet worden, maar soms gaat het even niet anders. De rechter heeft toestemming gegeven, dus het licht staat op groen. Vanzelfsprekend heb je ook vandaag je uniform aangetrokken. Dat doe je namelijk iedere dag, tijdens je werk. Privé draag je eigenlijk liever Birkenstock-teenslippers maar dat vindt de baas tijdens werktijd niet goed. Iets met het gezag van uniformdragers enzo. Misschien dat er tijdens de ontruiming vandaag actief verzet wordt geboden, maar je hoopt dat het vandaag een rustige werkdag wordt. Niettemin is er van tevoren een speciaal verzoek: of je bij de ontruiming wel even je schoenen uit wilt doen. Het pand dat je vandaag gaat ontruimen is namelijk een moskee!
Wat doe je dan als politieagent? De moslims van de desbetreffende moskee willen het zelf. Schoenen uit in de bidruimte heeft iets te maken met de heiligheid van een moskee enzo. Bovendien heeft Wibren van der Burg inmiddels ook al zijn goedkeuring aan het verzoek gegeven. En Wibren kan het weten want Wibren is hoogleraar rechtsfilosofie en rechtstheorie aan de faculteit der rechtsgeleerdheid van de Erasmus Universiteit. Wat bij hem verbazing opwerkt is dat burgemeester Asscher van Amsterdam al bij voorbaat heeft aangekondigd dat de politie haar schoenen aanhoudt, mocht het tot een ontruiming komen:
De aankondiging van Asscher is een teken dat de overheid een minimale fatsoensnorm, het respecteren van iemands godsdienstige gevoelens, niet in acht wil nemen. Dat balanceert op de rand van de vernedering. Een fatsoenlijk politicus kiest voor een andere boodschap. Schoenen uit dus, als teken van respect en als gebaar van goede wil.
Fuck off!
Fascinerend hoe mensen kunnen verschillen. Wat bij mij namelijk verbazing opwekt is waarom de kledingvoorschriften van de politie überhaupt onderhandelbaar zouden zijn bij de ontruiming van een pand. Wat bij mij verbazing opwekt is waarom het idee alleen al gerechtvaardigd zou worden door het quoten van een Israelische filosoof. Wat valt daar eigenlijk tegenin te brengen?
Eén: Het respecteren van iemands godsdienstige gevoelens is niet alleen een minimale fatsoensnorm; het is ook een betrekkelijk rekkelijke fatsoensnorm. Anders geformuleerd: het is een waardeloze fatsoensnorm. Iedereen kan de norm gebruiken en misbruiken naar eigen inzicht, en daarmee voldoet deze norm in de verste verte niet aan wat een fatsoensnorm zou moeten doen: concreet en duidelijk richting geven aan gedrag.
Twee: De Israëlische filosoof Avishai Margalit mag misschien gezegd hebben dat in een fatsoenlijke samenleving niemand vernederd mag worden. Maar: hebben wij daar wat aan bij het oplossen van alledaagse problemen zoals deze? Nee. Het probleem is hier: het mes snijdt aan twee kanten. Waarom zou het voor politiemensen niet behoorlijk vernederend zijn om nota bene een ontruiming – wat gepaard kan gaan met actief verzet – te moeten verrichten op sokken?
Drie: Over precedenten gesproken. Als er iets is dat tot overgevoeligheid leidt tot leden van de Rokerskerk, aanhangers van het vliegende spaghettimonster en mijn persoonlijke favoriet magische elfjes, dan is het wel de tegemoetkoming aan absurde eisen zoals deze. Een moskee die na een intensief burgerrechterlijk proces door de politie ontruimt moet worden, houdt na die ontruiming op een moskee te zijn. Ze mag betreden worden met schoenen als het moskeebestuur het zo ver laat komen dat de politie hiervoor ingeschakeld mag worden. Ze zal hopelijk ook betreden worden met schoenen aan – en het interesseert me dan geen donder of er modder aan de zolen zit.
Anders weet ik mij door rechtsfilosofen als Wibren van der Burg gesteund in de kledingeisen die mijn eigen kerk aan de politie stelt. Het dragen van een paarse tulband lijkt me wel de minimale uiting van respect.
Eric Stam is debattrainer en gespreksleider.
