Onafhankelijke journalistiek, in het hoger onderwijs bestaat het officieel nog? Kranten zijn afhankelijk van reclame-inkomsten en brengen daarom bijlagen als de LUX uit (komt zelfs langs de nee-nee sticker) en ook bij de publieke omroep gaan kijkcijfers boven kwaliteit als het aan Jack van Gelder ligt (vanaf 40 seconden). Maar onlangs nam de Tweede Kamer een motie aan waarin staatssecretaris Zijlstra werd opgeroepen instellingen erop te wijzen dat “redactionele inmenging ongewenst is” bij universiteits- en hogeschoolbladen. Volgens Zijlstra is er niks aan de hand, maar er zijn voldoende voorbeelden dat de universiteitsbestuurders niet altijd gelukkig zijn met hun clubje onafhankelijke journalisten en hun greep erop proberen te verstevigen.
Maar neem ze het eens kwalijk. Op mijn middelbare school heb ik als hoofdredacteur van de schoolkrant eens een foto van een gebodypainte vrouw op de achterkant van de schoolkrant gezet. De docent die deze poster in zijn lokaal had hangen (het kunstwerk betrof een shirt van FC-Groningen en was zo goed gemaakt dat het mij nog nooit was opgevallen dat het niet een echt t-shirt was) moest deze verwijderen van het schoolbestuur. Een relletje was het gevolg, want dat was niet de PR die men hoopte op de keukentafels in Staphorst te hebben liggen. Na dit incident werd de schoolkrant onder verscherpt toezicht van docenten geplaatst. Onlangs keek ik of de schoolkrant nog bestond, maar bleek hij vervangen door een nieuws/promoblaadje.
Maar waarom hebben we ze in het HO nog wel? Ze zouden goed zijn voor de meningsvorming en men vraagt zich zelfs af waarom ze nog niet wettelijk beschermd zijn. Maar waar komt eigenlijk het idee vandaan dat een universiteit of hogeschool een onafhankelijk journalistiek medium zou moeten betalen dat ze waarschijnlijk negatieve publiciteit oplevert? En waarom de grens bij het HBO, hebben ze op MBO’s geen baat bij meningsvorming? Waarom niet ook verplichten bij andere (semi) overheidsinstellingen?
Onvoldoende waarde
Hoewel er enkele positieve uitzonderingen zijn, worden veel HO-bladen gevuld met interviews met wetenschappers die een persbericht hebben geschreven of een prijsje hebben gewonnen. Daarnaast moet ook geconstateerd worden dat de redacties gefaald hebben als het gaat om het signaleren van de diplomafraude die zich toch echt voor hun neus afspeelt. Redacties staan over het algemeen onvoldoende met hun voeten in de klei: een student mag een column schrijven en er zijn een paar ‘student-reporters’, maar ze zijn geen onderdeel van het hart van de redactie. Hetzelfde geldt voor werknemers, waarvan sowieso een groot deel huiverig is voor het publiceren van kritische stukken in het eigen blaadje leert mijn ervaring.
Een door de universiteit betaald maar onafhankelijk journalistiek medium is een overblijfsel uit de tijd dat universiteiten nog werden bestuurd door wetenschappers in plaats van managers. Dat de publicatiedruk nog beperkt was, je 10 jaar over je studie kon doen en dat de tentamenzalen nog werden bekendgemaakt via het universiteitsblad. Niet meer van deze tijd dus.
Een universiteit is gebaat bij studenten (en medewerkers) die de rotte appels zelf, desnoods anoniem, uit de mand durven halen. Blogs en social media bieden daar genoeg ruimte voor en hebben reeds aangetoond dat beter te doen dan de interne bladen: Een oproepje van Bert Brussen levert een shitload aan derrie op die al die bladen toevallig net gemist hebben.
Voorkom de discussie over redactionele onafhankelijkheid en zet die in deze tijd zo schaarse FTE’s in waar ze echt nodig zijn: de collegezalen. En jullie lezertjes alhier: schrijf die opleiding van jou kapot als dat nodig is! (Je weet ons te vinden).
Edwin van Sas was voorzitter van de studentenraad van de Vrije Universiteit en werkt daar nu als beleidsmedewerker. Dit artikel verscheen eerder in nrc.next.
