Historien extraordinaire Cees Fasseur mag voor de rechter uitleggen waarom hij in zijn boek Juliana en Bernhard. Het verhaal van een huwelijk 1936-1956 Juliana’s kamerheer Gerrie van Maasdijk bij de enkels afzaagde. Al eerder schreven we over de fittie tussen Fasseur en het duo Jort Kelder en Harry Veenendaal, die zich eveneens op de persoon Van Maasdijk toespitste. De kinderen van Van Maasdijk hebben die kwestie nu voortgezet door Fasseur aan te klagen voor de beschadiging van de reputatie van hun vader. Het is een escalatie die door historisch Nederland met enige zorg wordt gadegeslagen. Het allerlaatste dat je als historicus wilt, is dat je werk bij de rechter wordt beoordeeld.
Kongsi
Maar ja, het gaat wel over Cees Fasseur. Als een Argentijnse spits heeft Fasseur zich de afgelopen decennia naar voren geëlleboogd. Geen commissie, geen overlegorgaan, geen instituut te vinden of Fasseur zat erin. Als je echter met historici over hun collega praat, ontstaat een beeld gedomineerd door arrogantie, intimidatiegedrag en vriendjespolitiek. Fasseur heeft, buiten zijn eigen kongsi, dan ook weinig vrienden overgehouden. Wat hij wel heeft is uitstekende politieke connecties: bij de Donnertjes, de Tjeenk Willinkjes en zo nog een paar groepen die de Neêrlands oligarchie overeind houden. En bij de Oranjes, voor wie hij al een tijdje als steeds minder officieus hofhistoricus fungeert.
Dat komt duidelijk naar voren in de ‘wetenschappelijke’ dubbelbiografie Juliana en Bernhard. Het verhaal van een huwelijk 1936-1956, waarvoor Fasseur als eerste en enige (aldus de flap) historicus inzage kreeg in stukken uit het Koninklijk Huisarchief die verder nog een paar dozijn jaren achter slot en grendel blijven voor anderen. Kijk, en dat is dus een probleem. Wat je verder ook van de man denkt, het hele fundament van de wetenschap berust op controleerbaarheid – daarom hebben we op de universiteit allemaal die cursus voetnoten gehad. Als Fasseur een boek meent te moeten schrijven onder die omstandigheden, zegt dat iets over ‘s mans beroepshouding.
Lakeigedrag
Dat geldt overigens ook voor de inhoud van Juliana en Bernhard. Fasseur maakt zich zoals zovelen ‘rondom de troon’ schuldig aan lakeigedrag; vooral Bernhard kan op de bescherming van de historicus rekenen. En dat is best een klus, want dubieuze nieuwtjes over onze voormalige Prins-Gemaal komen sneller naar boven dan olie uit een BP-lek. Mensen die een rol hebben gespeeld in controverses worden door Fasseur zonder pardon ingedeeld in ‘goed’ en (vaker) ‘fout’ – en de manier waarop Fasseur Van Maasdijk wegzet als ‘intrigant’, ‘conspirateur’, ‘schorpioen onder de troon’ en ‘Paard van Troje’ laat weinig aan de verbeelding over. En dat is de (overigens steenrijke) familie Van Maasdijk in het verkeerde keelgat geschoten.
De zaak spitst zich toe op twee kwesties: het feit dat Fasseur uit de losse pols met kwalificaties om zich heen strooit over personen die zich niet meer kunnen verdedigen, en het feit dat Fasseur als ‘hofhistoricus’ en eminent geleerde een groter dan gemiddelde verantwoordelijkheid draagt voor het onderbouwen van zijn uitspraken, omdat die meer gewicht dragen dan wanneer u of ik hetzelfde zouden zeggen. De oplage van Juliana en Bernhard lag boven de 200.000 en dat zijn aantallen waar zelfs DeJaap (nog even) van mag dromen.
Precedent
Toch zijn er niet zoveel historici te vinden die Fasseur een nederlaag in deze kwestie toewensen, wat ze verder ook van de man denken. Hun bezorgdheid betreft namelijk niet Fasseur zelf, maar het werk van de historicus. Als elke jandoedel die zich te kort gedaan voelt – of die het idee heeft dat een voorvader onterecht is beledigd – met succes kan gaan huilen voor de rechter, kan het best lastig worden om nog iets betekenisvols over de recente geschiedenis te schrijven. Het feit dat Fasseur zich in zulke extreme termen over Van Maasdijk uitlaat, kennelijk zonder feitelijke basis, zou een precedent kunnen opleveren dat ook voor anderen erg vervelend kan worden. Een waar eigen doelpunt voor historisch Nederland.
