De N-VA heeft de gemeenteraadsverkiezingen in Vlaanderen overtuigend gewonnen. Bart de Wever zal burgemeester worden van Antwerpen, en in zijn overwinningsspeech riep hij de Belgische premier Di Rupo op om België nu snel te hervormen tot een confederatie van twee onafhankelijke staten. Het is tijd voor de Vlamingen zich definitief los te maken van de Walen, met name omdat het Franstalige deel van de Belgische federatie een netto-ontvanger is Vlaams belastinggeld – althans volgens de N-VA.
Een dag nadat de N-VA in België de verkiezingen won tekende premier Cameron in het Verenigd Koninkrijk een verdrag dat de weg vrijmaakt voor een referendum over Schotse onafhankelijkheid in 2014. Nadat de Scottish National Party in 2011 een absolute meerderheid in het Schotse parlement haalde kon Cameron niet anders dan instemmen met het referendum. Het lijkt erop dat een meerderheid van de Schotten niet werkelijk van plan is zich af te scheiden, maar tot 2014 kan veel veranderen.
De ontwikkelingen in Schotland en Vlaanderen komen enkele weken nadat in Spanje de Catalanen zich beginnen te roeren, en de onafhankelijkheid van Spanje opnieuw op de agenda staat. Arthur Mas, president van de Catalaanse generaliteit, lobbyt al maanden in Brussel voor de erkenning van zijn staat.
Pro-Europees nationalisme
Nationalisme blijkt, zo ontdekt West-Europa nu, niet voorbehouden aan voormalige Joegoslavische deelstaatjes. Volgens The New York Times rommelt het niet alleen in Schotland, Catalonië en Vlaanderen, maar ook in de Franse regio Rhône-Alpes, in de Duitse deelstaat Baden-Württenberg en in het Italiaanse Lombardije. Ook in de Italiaanse autonome regio Zuid-Tirol is het nooit helemaal rustig.
Opmerkelijk in alle gevallen is dat het nationalisme zich niet uitstrekt tot een anti-Europese houding, zoals in Nederland wel het geval is. Het Nederlandse nationalisme keert zich nadrukkelijk tegen de Europese Unie, tegen de Euro en tegen de verdere overdracht van soevereiniteit naar het regeringscentrum in Brussel, in tegenstelling tot Schotland, Catalonie en Vlaanderen. De N-VA schrijft op zijn website:
‘De N-VA wil van Vlaanderen een lidstaat in Europa maken. Vlaanderen is het meest geschikte microniveau, de Europese Unie het macroniveau. Wij kiezen voor een democratische unie die […] de identiteit en de culturele verscheidenheid van de binnen haar grenzen levende volkeren eerbiedigt en bevordert. […] Wij vinden ook dat de EU veel meer moet zijn dan één grote markt. De EU moet een politieke unie worden, zonder uit te groeien tot één superstaat, waar alles ver boven de hoofden van de mensen wordt beslist.’
De N-VA is erg tevreden met de Europese Unie. N-VA-Europarlementariër Frieda Brepoels vertelt bijvoorbeeld op de website van de N-VA dat ze de nieuwe Europese richtlijn voor babymelk van harte steunt, omdat er nu in heel Europa eindelijk duidelijkheid komt over de samenstelling en etikettering van babymelk. In Nederland zou zulk Europees dirigisme – wellicht niet onterecht – met hoon worden ontvangen.
Nationalisme is een geldkwestie
De Catalaanse en Schotse nationalisten hebben overeenkomstige standpunten als de Vlamingen. Tot voor kort klonken in Schotland stemmen om de euro in te voeren, die de voorkeur geniet boven de Britse pond. De Catalanen willen méér Catalonië en méér Europese Unie – economische samenwerking en lokale identiteit.
Wat is dan de kern van het nieuwe Europese nationalisme? In tegenstelling tot het viriele culturele nationalisme van de 19e eeuw is het nationalisme van nu een stuk cynischer: het gaat nooit over afwijzing van beïnvloeding door andere mogendheden (zie de acceptatie van de Europese Unie), maar slechts over geld. Zolang de overdracht van soevereiniteit aan grotere staatsvormen economisch gunstig is zal niemand de nieuwe Europese nationalisten horen klagen. De Schotten, denkt de Schotse premier Alex Salmond, zijn door onafhankelijkheid economisch en sociaal beter af. Salmond rekent zich rijk dankzij de olievoorraden die in de Schotse Noordzee liggen. De Vlamingen en de Catalanen willen domweg niet langer nettobetaler zijn aan de rest van hun land.
Het nieuwe Europese nationalisme lijkt in niets op het culturele nationalisme van de 19e eeuw: tegenwoordig is het is een ordinaire geldkwestie. Ergens is dat zowel een plezierige als teleurstellende geruststelling.
