Soms moet je opeens denken aan Guusje ter Horst. De toenmalig minister van Binnenlandse Zaken meldde vorig jaar na de overwinning van de PVV bij de Europese verkiezingen dat het tijd wordt dat de elite in opstand komt tegen het volk. Het heeft een jaar geduurd, maar nu krijgt Guusje eindelijk steun. Het Syndicaat speelt deze zomer op allerlei plaatsen de voorstelling Barry.
Letterlijk zei Ter Horst:
Waar ik op dit moment naar snak is dat de intellectuele elite van Nederland in opstand komt. Dat er een tegenbeweging op gang komt van mensen die zeggen: we hebben genoeg van de vergroving, de samenleving die extreem rechts propageert is niet het Nederland waarin wij willen leven. Hun stem hoor ik te weinig. (…) Ik vestig mijn hoop op weldenkende en wellevende mensen die zich realiseren dat het belangrijk is dat er autoriteiten zijn en dat die in principe het vertrouwen van de bevolking verdienen (Vrij Nederland).
Opstand tegen het volk?
In de voorstelling vertelt een clown over zijn leven en werk. Al snel blijkt hij genoeg te hebben van het volk waar hij voor moet spelen, het volk dat een afkeer heeft van kunst en cultuur en alleen plat vermaak wil. Barry wil net als Guusje Ter Horst dat de elite in opstand komt en doet enkele rigoureuze voorstellen om het volk een kopje kleiner te maken.
Wat moeten we met zo’n pleidooi? Het pleidooi van Ter Horst is alleen gericht aan opiniemakers, die zich zouden moeten uitspreken over de vergroving van het publieke debat, de brede ontevredenheid over de politiek en de eenzijdigheid van de standpunten van populisten. Het Syndicaat gaat een paar stappen verder: er moet echt strijd geleverd worden. Dat zet aan het denken: zit er iets in? Veel beschouwingen over Wilders suggereren dat het antwoord ‘ja’ is: Nederland zit te wachten op elites die het verwende, ontevreden volk weer terug op zijn plaats zetten. Want de vergroving van het publieke debat is een feit, en veel ontevredenheid van burgers is nauwelijks te onderscheiden van verwendheid.
Doen elites het altijd goed?
Toch vraag je je af of voorvechters van ‘een opstand tegen het volk’ begrijpen wat de relatie tussen elites en het volk is. Elites hebben hoge posities in de wereld van politiek, cultuur en wetenschap. Zij zitten daar bij de gratie van het volk dat op hen stemt of hun activiteiten financiert. Zonder het belasting betalende volk, geen kunst en cultuur, geen publieke omroep, geen universiteiten en geen gesubsidieerde debatcentra. Het volk heeft soms zeker ondoordachte en abjecte meningen, maar zonder datzelfde volk kan er ook geen elite zijn.
Daar komt de vraag bij of elites altijd alles goed doen en juiste, doordachte opinies hebben. Het zijn elites die sympathie hebben voor de RAF, elites die jarenlang multiculturele problemen in oude wijken ontkenden, elites die oorlogen uitdenken en elites die uitkeringen uitkleden omdat ze er zelf toch geen gebruik van maken. Elites zijn soms even dom als het gewone volk. Elites kunnen geen vertrouwen van het volk eisen, zij moeten het verdienen. Vertrouwen is gelukkig nooit vanzelfsprekend.
Elites kunnen de ontevredenheid onder het volk beter gebruiken om eens te reflecteren op hun eigen visies, in plaats van in opstand te komen. De elite bestaat namelijk bij de gratie van het volk, en niet andersom. Of je het nu leuk vindt of niet: zowel de elite als het volk kan wel wat zelfreflectie gebruiken. Hoog tijd dat iedereen de voorstelling van het Syndicaat gaat bekijken.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl). Barry van Het Syndicaat is de hele zomer te zien.
