De meeste fracties in de Tweede Kamer houden eind augustus een fractieweekeinde als voorbereiding op het nieuwe parlementaire jaar. Vorig jaar hadden wij een robot-ondernemer op bezoek, voor een discussie over het gebruik van robots – vooral in de zorg. De man had ook een exemplaar meegenomen. En vertelde vol trots dat deze robot een dansje kon maken. Maar toen ik hem vroeg om een presentatie, viel de robot bij de eerste pasjes om. Erg onder de indruk kon ik niet raken.
Maar in de robotica kan in een jaar veel gebeuren. In juli zond de NCRV een aangrijpende documentaire uit over de zorgrobot Alice die nu aan de Vrije Universiteit wordt ontwikkeld. Eenzame ouderen praten met Alice en raken ook aan haar gehecht. Maar het blijft toch de vraag of deze geavanceerde pop de eenzaamheid echt bestrijdt, of deze juist bevestigt.
Onlangs won een team uit Korea de robotwedstrijd die het Amerikaanse leger elk jaar organiseert. De robots moesten een parcours afleggen en daarbij onder meer rechtuit lopen, een deur openen en een trap oplopen. Hoewel enkele van de meest geavanceerde instituten in de wereld meededen, was het ook hier weer veel vallen en opstaan, zoals dit filmpje op Tweakers laat zien.
Toch nemen robots al veel taken van mensen over, zoals in de assemblage. Ook wordt volop geëxperimenteerd met zelf-rijdende auto’s. Maar robots zouden in de toekomst veel meer taken kunnen overnemen, ook zieken kunnen verzorgen en oorlog kunnen voeren. Deze machines zullen dan beslissingen moeten nemen die diep ingrijpen in het leven van mensen.
Robots worden nu nog altijd aangestuurd door mensen, of voeren directe opdrachten van mensen uit. Het zal nog wel even duren voordat robots echt autonoom kunnen opereren. Maar het Amerikaanse leger organiseert niet zomaar robot-wedstrijden, waar deelnemers veel geld kunnen winnen. Honderden wetenschappers op het gebied van robotica en kunstmatige intelligentie spraken zich onlangs uit voor een streng verbod op de ontwikkeling van dit soort autonome killer-robots.
Robots denken altijd logisch, mensen denken echter vaak associatief. Toen ik de verklaring las van de kritische robotica-wetenschappers moest ik denken aan onderstaand fragment uit de film ‘Un Chien Andalou’ (1929) van Luis Bruñel en Salvador Dali. Hierin wordt met een scherp mes het oog van een dame open gesneden. Dit fragment roept bij mij een diep gevoel van walging op. Maar ook de vraag of een robot in de toekomst ooit zo’n gevoel zou kunnen ervaren.
Het is niet alleen de techniek, maar vooral de politiek die de vraag moet beantwoorden voor welke taken we robots gaan inzetten – en voor welke niet. Laten we in de toekomst robots onze zieken verzorgen en oorlogen voeren? En zo ja, wie is er dan verantwoordelijk als het mis loopt? Het is aan de politiek de vraag hoe ‘menselijk’ we onze machines maken, maar ook waarom we ‘menselijke’ taken niet gewoon aan mensen over laten. Zo’n debat is ook interessant omdat het ons confronteert met de vraag wie of wat wij zijn. De vraag wat ons nou eigenlijk zo uniek en onvervangbaar maakt.
