Terwijl in de Verenigde Staten een vernietigende campagne van bijna twee jaar ten einde loopt, staat er in Nederland bijna een kabinet op het bordes waarbij twee tegenpolen samen een regering vormen. Ik vind het een trots moment voor ons land, of je het nou met elk punt in het programma eens bent of niet. Ik heb een hart voor het Amerikaanse politieke systeem, met die heldere idealen, die felle strijd tussen twee partijen en de excessen die daar vaak mee gepaard gaan. En vaak geef ik af op het naar binnen gekeerde, oersaaie Den Haag en het ontbreken van ‘grassroots’ campagne voeren. Maar toen ik begin deze week midden in het boerenland van Iowa het regeerakkoord las, werd ik stiekem een beetje warm van binnen.
Ik zit al vier jaar met mijn neus op de Amerikaanse politiek. En ik weet het moment nog goed dat ik even werd wakker geschud door de Nederlandse verkiezingsstrijd. Begin september, tijdens de debatten in ons land, was er een moment dat mijn oren deed klapperen. Mark Rutte zei dat het verkiezingsprogramma van de PvdA de economie zou doen krimpen. Dat bleek genuanceerder te liggen en het vuurwerk begon toen Diederik Samsom de premier betichtte van een leugen.
Zand erover
Maar wat schetste mijn verbazing? Rutte gaf een dag later de fout toe, en Diederik Samsom zei: zand erover!. Ik sprong op uit mijn stoel. Dat zou in de Verenigde Staten nooit gebeuren.
In de VS zijn twee campagnes van elk ongeveer een miljard dollar aan de gang. Als eenzelfde situatie zich hier had voorgedaan, had de VVD eerst spotjes uitgebracht over de Pvda. Een zware barriton zou hebben gezegd: “Diederik Samsoms plannen krimpen de economie en kosten banen. Samsom: Slecht voor Nederland.”
De PvdA zou hebben gezegd: “Premier Rutte liegt over onze plannen. Het CPB zegt wel degelijk dat wij de economie groeien. Wat wilt u liever? Banen, of een liegende premier?”
Waarheid en leugen
En wat beide kanten verder ook zouden zeggen of terugnemen, dat balletje zou eindeloos heen en weer worden gekaatst. Dat is namelijk wat hier in de VS gebeurt. Republikeinen blijven leugens verkopen: “Obama heeft de belastingen op de middenklasse verhoogd”, bijvoorbeeld (waarheid: hij heeft een boete ingesteld als je je niet verzekert voor ziektekosten. Republikeinen noemen dat een belasting.)
Democraten zijn er iets minder goed in, maar als ze hun best doen spelen ze het spel aardig mee: “Mitt Romney wil een einde maken aan ziekenfonds voor ouderen”.
Waarheid: Romney wil het veranderen, maar niet een einde er aan maken.
Die lijst van halve waarheden gaat oneindig door, maar denk maar niet dat fact-checkers ervoor zorgen dat dat spelletje ophoudt. “Wij laten onze campagne niet dicteren door fact-checkers,” zei een campagnemedewerker van Mitt Romney.
Bruggen bouwen
In Nederland gaat het gelukkig allemaal iets anders. Wij krijgen de rechtse liberalen in een kabinet met de linkse arbeiderspartij. Net als zoals in de jaren ’90, maar dit keer zonder de lijm van D66. En de gezamenlijke tekst van die voormalige kemphanen?
“Wij hebben ons niet laten verlammen door verschillen of het tegenhouden van plannen van de ander; wij zoeken inspiratie in wat ons bindt.[…] De ene partij is beducht voor een overheid die in de weg loopt. De andere partij vreest een overheid die mensen in de steek laat. Samen kiezen we voor een overheid die mensen niet in de eerste plaats als consument ziet, maar als burgers die de ene keer zelfstandig, de andere keer samen de toekomst van Nederland vormgeven. Een betrouwbare overheid die kansen biedt en grenzen stelt; die optimaal beschermt en minimaal belemmert.”
Afgezien van gemopper op de flanken, kan volgens mij een overgroot deel van de Nederlanders zich in deze tekst vinden. Eigenlijk klinkt het erg op wat Barack Obama vier jaar geleden propageerde. Alleen nu zijn wij degene die de Hope en Change hebben overgenomen. De tekst van Samsom en Rutte is een kraakheldere definitie van hoe twee ideologieën elkaar kunnen aanvullen. Hoe een democratie in West Europa anno 2012 zichzelf kan zien en hoe wij als land kunnen toewerken naar een stip op de horizon.
Cynisme
Het is makkelijk, en Hollands, om er cynisch over te doen. Dus laat ik dat dan maar even doen. Als je de plannen verder leest zijn er meteen al dingen die niet rijmen met de geest van die introductie. De Volkspartij voor Vrijheid kiest toch voor de V van Veiligheid en wil nog steeds het gebruik van wiet inperken. En ook de boerka wordt aan banden gelegd. Dus hoezo een overheid die niet in de weg loopt?
De Partij van de Arbeid wil geld weghalen bij arbeiders die niet voor een baas werken maar hebben gekozen voor zichzelf. Dus hoezo een overheid die optimaal beschermt? Het is jammer dat deze punten de helderheid van de mooie woorden enigszins vertroebelen. Meestal gaat daar eerst wat tijd overheen.
Stapel kaartjes
Maar toch. Reizend door een land waarbij ik aan de keukentafel in Iowa hoor dat ongelovige homo’s het land willen overnemen, of waar ik in Californië een blowende homo hoor vertellen dat gelovige Republikeinen ‘gestoord zijn’, dan denk ik toch heel even aan Diederik Samson en Mark Rutte terug.
Zij zaten op een gegeven moment aan weerszijden van de onderhandelingstafel met een stapel kaartjes met daarop: ‘Beperking hypotheekrente voor bestaande gevallen’, ‘studiefinanciering wordt leenstelsel’ en meer van dat soort moeilijke beslissingen. Wouter Bos liet Rutte en Samsom om de beurt een kaartje pakken en claimen. Wat een pijn deed dat, zeiden de mannen bij Pauw & Witteman.
Spastisch vluchten
Lekker truttig, en oh zo anders dan die rechtlijnige Republikeinen die tegen elke cent belastingverhoging zijn en Obama het leven zuur willen maken. Of als die Democraten die uit angst om verslagen te worden spastisch vluchten in hun heilige huisjes en niets anders doen dan het volk bang maken voor de boze wolf die op de stoep zou staan. Compromis is in dit land een verfoeid woord geworden.
Nederland doet daarentegen altijd maar normaal, want dan doet het, inderdaad, al gek genoeg. Ik heb een bloedhekel aan dat motto, maar deze week moest ik even twijfelen. Want we zijn inderdaad een normaal, keurig en saai land. Maar kijk nou eens hoe goed we het doen.
Thijs Roes is Amerikadeskundige en rijdt tijdens de verkiezingen door het land van melk en honing.
