Deze week was ik in Hong Kong en Istanbul. Twee megasteden. In Hong Kong heb je meer dunne benen op hoge hakken dan wolkenkrabbers. Maar het is wel de stad met de meeste wolkenkrabbers ter wereld, meer dan metropolen als Chong Qing, New York, Sao Paulo of Shanghai. Het ontbreken van een toekomstvisie voor Nederland in het regeerakkoord wordt toegeschreven aan minister Stef Blok. Hij gruwt van vergezichten.
Nu de bouwwereld in Nederland nagenoeg tot stilstand is gekomen rijst de vraag of een werkbezoek aan het ICC (International Commerce Centre) Hong Kong hem op andere gedachten kan brengen. Heeft de Randstad de potentie de meest moderne metropool ter wereld te worden en Hong Kong te overtreffen? Is het niet kortzichtig als overheid geen organiserende rol te kiezen?
Hoge torens meer dan windvangers
Dit ICC, het op drie na hoogste gebouw ter wereld, 490 meter hoog, kent in de kelders een exuberant luxe wereld. Het GDP per capita van Hong Kong ligt hoger dan Nederland. De South China Morning Post berichtte deze week dat in de komende maanden beslist gaat worden over de bouw van Hermitage Plaza Towers, twee geplande wolkenkrabbers in La Defense in Parijs.
De in Moskou geboren projectontwikkelaar Iskenderov voorspelt de financiering in januari klaar te hebben. En het 1,2 miljard Euro kostende project in 2019 te kunnen voltooien. Hoogte 320 meter. Geen enkele van de tien hoogste gebouwen ter wereld staat in Europa. Acht in Azië en twee in Chicago. Was in Amsterdam in 2002 de vraag of er een Louis Vuittonshop kon komen, in Hong Kong zijn er veel. Je struikelt in Hong Kong over de exclusieve shopping malls en vijfsterrenhotels.
Acht uur van Hong Kong naar Beijing
Zaterdagmiddag was ik op het viewing deck Sky 100 van de ICC toren op de honderdste verdieping. Het Ritz Carlton hotel zit op verdieping 102 tot 118. De lift bracht je in 60 seconden naar vierhonderd meter hoogte. Een adembenemend panorama. De 18 residentiële torens in een kleine cirkel er om heen van elk grofweg 80 verdiepingen leken miniaturen.
Dat relativeert de drukte die veel inwoners uit de provincie in Amsterdam voelen langs de statige herenhuizen van de VOC uit de Gouden Eeuw. Vaak niet hoger dan vijf etages.
Intercity vanuit Guangzhou
Onder de grond ligt Kowloon station, omringd door een onaangename hoeveelheid winkels van topmerken die elders in stad ook al oververtegenwoordigd zijn. Dit station wordt de transporthub die de moderne reiziger per Hoge Snelheids trein in acht uur naar Beijing zal brengen. Dat is 2360 kilometer verderop.
Twee jaar geleden deed ik daar met de intercity vanuit Guangzhou nog eenentwintig uur over. Met een buitentemperatuur van 28 graden en een zonnige dag zag je zaterdag ondanks de luchtvochtigheid van 75 % vanaf Sky 100 ook de honderden schepen buiten de haven, klaar om volgeladen naar Rotterdam af te varen.
De metropool als ecostad
De aantrekkingskracht van Hong Kong is in Azië gorgonisch. Dat biedt economisch kansen, maar ook bedreigingen. Met een bevolkingsdichtheid vele malen hoger dan de Randstad is er beperkte ruimte gereserveerd voor groen. En dat tast de leefbaarheid aan. Dat zou pleiten tegen een grotere urbanisatie van de vrije ruimte in de 57 kilometer tussen Amsterdam en Rotterdam.
Toch klopt dat niet. Op de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam werd deze zomer juist gesteld dat een goede planning van slimme steden meer banen creëert, schoner is, flexibeler, efficiënter en veiliger. Interessant voorbeeld van Hong Kong Island is dat je er kilometers kan lopen zonder stoplichten of zebrapaden. Uitgestrekte wandelpromenades over ettelijke drukke straten bevinden zich allemaal los van de grond. Auto’s verspillen dus minder energie met stoppen, stilstaan en weer doorgaan.
Gezonde competitie
Een ander angstbeeld van een grootstedelijke agglomeratie in de Randstad is het verdwijnen van het Groene Hart. Vanuit de klein Hollandse gedachte dat elk weiland een natuurgebied is geen vreemd idee. Maar elke burgemeester met een gouden ketting en zijn maar niet vol te krijgen industrieterrein is ook geen droomscenario.
Nu is dit niet een pleitnota voor maar één supermetropolis. Zowel Amsterdam als Rotterdam zijn sterke merken in de wereld. Dat moet je niet voor een abstracte utopie opzij zetten.
In de delta van de Pearl River schuilt de kracht deels in de competitie tussen Hong Kong, Guangzhou, Shenzen en de miljoenensteden Zongshan en Zuhai. De haven van Rotterdam wordt wereldwijd gezien als toegangspoort tot Europa en heeft met dat kenmerk een sterkere uitgangspositie voor groei dan Londen. Toerisme en recreatie is een kracht van Amsterdam die naar het zuiden uitgebreid kan worden.
Spooksteden
Zonder strak beleid en een juiste regie kan de Randstad in de toekomst evengoed organisch volgroeien. Mexico City heeft niet veel hoogbouw en strekt zich uit over zeker vijftig kilometer. Onze overheid hoeft niet te wachten tot het probleem onbeheersbaar wordt. In een stad als Sao Paulo in Brazilië werd vijftien jaar geleden al gebruik gemaakt van helikopters als taxi om de verkeersdrukte te ontwijken.
De enorme bouwdrift die mainland China heeft laten zien in de voorbije jaren heeft ook geleid tot lelijke steden waarbij moet worden afgewacht of er kopers voor zijn. Spooksteden. Tokyo wacht een heel ander probleem. Met het huidige geboortecijfer zal de Japanse bevolking naar verwachting binnen honderd jaar teruglopen van 128 miljoen naar 40 miljoen. Maar dat is pas over honderd jaar. Dat is geen zekerheid.
Koersvast
Met de ontnuchterende hoeveelheid kabinetten van het afgelopen decennium lijkt langdurig beleid in Nederland af en toe op een ouderwets klein VOC schip wat op de golven van emotie en wisselende kapiteins wordt meegesleurd. Meer dan op de planmatige koers van tanker China. Wij moeten ons niet laten leiden door jaloezie. Een tanker kan ook averij oplopen en een muitende bemanning is geen uit te sluiten risico.
Nederland heeft een unieke geografische ligging in Europa. De schaalgrootte van de Randstad heeft raakvlakken met stadstaten in vergelijkbare posities. En biedt dus geweldige uitdagingen voor duurzame groei. Voor wie geen stadsmens is blijft genoeg rust en ruimte over in de provincie.
