Nog geen dag nadat DNA-onderzoek de vermoedelijke dader van de moord op Marianne Vaatstra aanwijst, wordt er al gepleit voor het aanleggen van een landelijke database met DNA-profielen van alle Nederlanders. Het zoveelste privacyschendende staatsvehikel moet een knaller worden: “Een waterdicht systeem, met ‘waarborgen’!”, aldus Peter R. de Vries in De Wereld Draait Door. “Laat het maar voor iedere overtreding gelden”, schrijft Steven de Jong in NRC.
Wie denkt dat het hier slechts de privémening van wat betrokkenen of belanghebbenden betreft heeft het mis. Het fanatieke geloof in systemen en de helende hand van Vadertje Staat is helaas wijd verbreid. Bij elk maatschappelijk probleem, bij elk incident zwelt het koor van de rechtvaardigen die zogenaamd ‘niets te verbergen’ hebben aan, met het dringende verzoek om de privacy van miljoenen burgers blijvend aan te tasten.
Never mind the facts
Een tekort aan donororganen? Schande! HUP!, hordes BN’ers eisen verplichte orgaandonatie (en dus: verplichte registratie). Een moeder die haar kind ombrengt? Dat nooit meer! PATS!, Jeugdzorg krijgt carte blanche om alles wat los en vast zit te registreren en bij iedereen preventief de deur in te trappen op basis van ‘vermoedens’; never mind the facts! Terrorismedreiging? Help! BAM!, overboord met die privacy; alsjeblieft bondgenoten, hier hebben jullie onze gegevens, better safe then sorry!
Wie dit lemmingengedrag en de desastreuze gevolgen ervan wil doorgronden, heeft niet zoveel aan historische vergelijkingen [plaats hier uw Godwin s.v.p.]. Ons schandelijke oorlogsverleden mag dan een waarschuwing zijn, het helpt ons niet naar een zonniger toekomst. Nee, wie goed inzicht wil krijgen in de privacyafgrond waar we bijna blind op af stevendejongen, hoeft slechts één film te zien: Minority Report (2002, Steven Spielberg).
Pre-Crime
Minority Report speelt zich af in een toekomstig Washington in het jaar 2054. John Anderton (Tom Cruise) is hoofdcommissaris van de succesvolle Pre-Crime Unit, die gebruik maakt van de voorspellende gaven van drie in zombiestatus gevangen mediums, zogeheten Precogs. Elke toekomstige moord wordt door de Precogs voorspeld, en ‘toekomstige daders’ worden zo al vóór hun nog te plegen daad gearresteerd en zonder proces opgeborgen. Ergo: de ideale, geweldloze, rechtvaardige wereld uit de dromen van Peter R. de Vries en Steven de Jong. Maar schijn bedriegt.
Zoals elk systeem heeft ook het – komt-ie Peter! – ‘waterdichte’ Pre-Crimesysteem zijn falen. De FBI wil dit graag onderzoeken voordat Pre-Crime landelijk wordt uitgerold en stuurt special agent Danny Witwer (Colin Farrell) naar Washington, tot groot ongenoegen van Anderton en zijn team. Hierna volgt een bizarre achtbaan van verwikkelingen en wendingen, waarin uiteindelijk Anderton zélf ten onrechte verdacht wordt van een toekomstige moord.
Onspielbergiaans
Minority Report is onspielbergiaans echt en elk toekomstig detail zou technisch gesproken kunnen kloppen. Irisscans, interactieve holografische data en zelfsturende auto’s…het is bijna eng om te zien. Maar het meest beklemmende aan de film is de overduidelijke gelijkenis met de weg die wij allang zijn ingeslagen. De gevaarlijke weg van totale staatscontrole. De cynische weg van preventief, onzorgvuldig en procesloos ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer. De onherroepelijke benoemingen van nauwelijks gecontroleerde sociopathische leiders op de verkeerde plekken. En dat alles gecombineerd met een vurig geloof in de veronderstelde zegeningen van de techniek.
Minority Report is niet zomaar een spannende actiethriller, het is vooral een waarschuwing aan ons allemaal. Wie deze film eenmaal gezien en begrepen heeft, gaat niet “ja maar de oorlog” mompelend in gesprek met Peter R. de Vries, Steven de Jong en andere heilstaatpredikers. Wie serieus onderkent welk monster er sluipenderwijs, en zonder onze toestemming geschapen wordt, staat op, slaat met zijn vuist op tafel en roept: “Over my dead body!”
Joris de Savornin Lohman wil nog lang en gelukkig leven in een vrij land.
