Benjamin Netanyahu had waarschijnlijk gehoopt de strijd met Hamas een paar weken voort te kunnen zetten. Weken waarin hij Israël internationaal kon presenteren als slachtoffer in het conflict, en zichzelf als Leider in Bange Dagen. Maar het liep anders. Netanyahu gokte, en verloor. De grote winnaar: Hamas.
Aanvankelijk leek alles goed te gaan. Net als vier jaar terug was er in de westerse media nauwelijks belangstelling voor de hel van Gaza, en des te meer aandacht voor de schaarse slachtoffers binnen Israël. De aanslag op een bus in Tel Aviv, waarbij uitsluitend gewonden vielen, trok internationaal net zo veel aandacht als alle Israëlische bommen op Gaza bij elkaar. Het Israëlische volk was dankzij die aanslag bereid om zwaardere verliezen te accepteren – bijvoorbeeld in een grondoorlog. Maar het liep anders. Netanyahu werd voor het eerst in zijn lange carrière door de VS diplomatiek klem gezet. Het was te verwachten; hij heeft in de afgelopen jaren al zijn krediet bij de Amerikanen verspeeld. Niet voor niets steunde hij openlijk Mitt Romney. Maar Romney verloor, en Netanyahu krijgt de komende vier jaar te maken met een Amerikaanse president die hem niet alleen openlijk minacht, maar ook van plan is een eind te maken aan diens cynische spelletjes. Obama stuurde Hillary Clinton naar Jeruzalem, en die eiste onverkort een eind aan het conflict. Haar dreigementen moeten keihard zijn geweest. Maar ze had daarbij een extra troefkaart op zak: Egypte.
Hamas zorgt voor nieuw diplomatiek verkeer
Met de val van Moebarak, en de burgeroorlog in Syrië, is het politieke krachtenveld in de regio volstrekt onvoorspelbaar geworden. Het doemscenario is dat er straks in Syrië een pro-Iraanse bewind opstaat, dat actieve steun gaat verlenen aan Hamas. In dat geval vliegt de regio, van Libië tot Afghanistan, compleet in brand. Om dat te voorkomen, moet Hamas zo snel mogelijk losgeweekt worden uit de Iraanse invloedssfeer. En dat betekent dat de oude Arabische afkeer van Hamas plaats heeft gemaakt voor nieuw diplomatiek verkeer. Gedurende de weken voorafgaand aan het conflict was het in Gaza een komen en gaan van Arabische delegaties, met als klap op de vuurpijl de komst van de emir van Koeweit, beroemd om zijn zéér diepe zakken.
Die diplomatie heeft grote kans van slagen. Want ook al flirt Hamas met Iran, haar enige praktische bondgenoot was en is Egypte. Moebarak gebruikte Hamas alleen maar om Israël te sarren; de nieuwe leiders in Egypte voelen zich ideologisch nauw met Hamas verbonden. Hamas is immers een loot aan de stam van de Egyptische Moslimbroederschap, en Hamas luistert dus goed naar de Egyptische president Morsi. Die kreeg daarmee de afgelopen week een unieke kans om het gezag van zijn bewind internationaal te versterken.
Obama is Netanyahu beu
De Amerikaanse en Egyptische belangen lopen volkomen parallel: géén oorlog in Gaza. Voor beide landen is dat levensgevaarlijk. Zowel de VS als Egypte zouden dan meegezogen kunnen worden, en beide willen dat coute que coute voorkomen. Dus trokken ze gezamenlijk op. Terwijl de VS steun betuigden aan Israël en ondertussen Netanyahu de duimschroeven aanlegden, veroordeelde Morsi de Israëlische agressie en stuurde hij uit solidariteit zijn premier naar Gaza – die daar harde zaken kwam doen. Er moest een bestand komen, en snel. Voordat Netanyahu zijn oude spelletje speelt en grondtroepen inzet. Want als Egypte dan niet bijspringt (en dat kàn Morsi niet), dan glijdt Hamas definitief richting Iran. Die Amerikaans-Egyptische diplomatieke combi bleek uitermate effectief. De val van Moebarak blijkt dus een zegen voor de VS én voor de vrede. Er liggen grote kansen. Obama is Netanyahu beu en is bereid om hem fors onder druk te zetten. En via Egypte hebben de VS nu eindelijk ook grip op de Palestijnse strijdgroepen. De kans op een nieuwe, effectieve vredesregeling is nog nooit zo groot geweest. Maar het wordt wel nu of nooit.
Hamas hield zich bewust koest
Hamas heeft zich de afgelopen vier jaar, sinds het vorige conflict met Israël, nauwelijks extra bewapend. De organisatie hield zich gedurende die vier jaar ook heel koest. Soms vuurde het een raket richting Israël, meestal richting de lege woestijn, en verder probeerde Hamas om heethoofdige clubjes die hun eigen raketjes importeerden onder controle te krijgen. Want een conflict was snel uitgelokt, en dan verwachtte iedereen harde daden van Hamas terwijl de puinhopen van de vorige oorlog nog niet zijn opgeruimd. Dus vlogen de afgelopen dagen dezelfde raketten richting Israël als voorheen. (Een of twee Iraanse nouveautés niet te na gesproken.) Die ene bom in Tel Aviv was ook niet meer dan een bewijsje dat Hamas nog steeds in staat is aanslagen in Israël te plegen – maar het bleef bij die ene aanslag. Ook op dat gebied is blijkbaar vier jaar lang niet echt nagedacht.
Sarren en aanvallen
Die karige voorbereiding op een onvermijdelijk conflict bewijst de effectiviteit van de Israëlische blokkade maar ook de inefficiëntie van Hamas. De vraag is of dat zo blijft. De Arabische wereld heeft Hamas nu aanvaard als dé vertegenwoordiger van het Palestijnse volk. In de hoop haar zo uit handen van Iran te houden. Maar dat betekent dat als er geen vredesregeling in zicht komt, en het oude spel van sarren en aanvallen weer van voren af aan begint, Hamas veel gemakkelijker aan wapens kan komen. De Israëlische autoriteiten waren tot nu toe gewend om het Palestijnse conflict aan te wakkeren wanneer hen dat, om wat voor reden dan ook, goed uitkwam. Het conflict was immers goed beheersbaar, en als het niet te lang duurde, leverde het in binnen- en buitenland alleen maar credits op. Maar dat wordt gevaarlijk, zo niet dom, wanneer Hamas zich goed weet te bewapenen en keihard kan terugslaan. Dan is de lol er héél snel af. En als Israël bang wordt, dan draaien de rollen zich om. Dan bepaalt Hamas wanneer de raketten en bommen heen en weer vliegen. Het probleem waar Israël mee zit, is dat het deze oorlog niet achter zich kan laten. Alle koloniale machten die geconfronteerd werden met bevrijdingsbewegingen, konden op een gegeven moment hun biezen pakken, en de puinhoop achter zich laten. Israël kan dat niet. Ze heeft Gaza verlaten – maar het land ligt helaas pal naast de door haar gemaltraiteerde Palestijnse kolonie.
Nadat het bestand was afgekondigd, merkte de woordvoerder van de militaire afdeling van Hamas, Aboe Obeida uitdagend op: ‘Dit is het begin van de beëindiging van de bezetting. Hun militaire apparaat kan ons niet stoppen. We zullen de vijand uitputten.’ Daar zou hij wel eens gelijk in kunnen krijgen. Dan wordt Israël écht het slachtoffer.
