De eurocrisis zou volgens experts opgelost kunnen worden door meer Europese integratie. Naast een monetaire unie zou er nu ook een echte economische unie moeten komen. Als dit beeld werkelijkheid wordt, betekent dat meer bevoegdheden naar Brussel. Is dat slecht? Ja, want burgers weten weinig van Brussel, er is nauwelijks debat, geen structurele journalistieke aandacht, burgers voelen zich geen Europeaan en voelen zich onmachtig. En ga zo maar door. Elk van deze redenen zou op zichzelf al voldoende reden moeten zijn er niet aan te beginnen.
Hoe moet het dan wel verder met Europa? Het is moeilijk voor te stellen, maar de eurocrisis zal ooit weer tot het verleden behoren. We kennen de uitkomst ervan nog niet: wellicht bestaat de euro straks niet meer of hebben meerdere landen weer hun eigen munt. Maar ook dan we zitten nog steeds met een Europese Unie die de bovenstaande problemen kent: burgers die niet zijn aangesloten. Als de euro alleen kan bestaan als Europa verder integreert, moeten we de euro afschaffen. Europa moet in ieder geval niet machtiger worden, maar wat dan wel?
Vergeten geschiedenis
In de tijd van de interne markt en de eurocrisis zijn velen vergeten hoe en waarom de Europese Unie ooit ontstond, al heette deze toen anders. De wortels van Europa zijn het vredesproject van na de Tweede Wereldoorlog. Het idee was met Europese samenwerking oorlog tegen te gaan en vrede te bevorderen. Waar Europa grote problemen kent, laat de geschiedenis van de Unie zien dat deze op andere terreinen juist een heel groot succes is. De meeste mensen kunnen zich in Europa geen oorlog meer voorstellen.
De geschiedenis van Europa laat ook zien waar de toekomst van Europa ligt. Europa is een vredesproject en zou dat ook weer moeten worden. De rest is in feite overbodig omdat het vraagt om een Europese publieke sfeer die helemaal niet bestaat. Democratie zal in Europa altijd lastig blijven omdat burgers per definitie niet heel Europa kunnen overzien en op die schaal sowieso nauwelijks invloed zullen kunnen uitoefenen. Daar doen betere voorlichtingscampagnes, meer aandacht op school en meer Europees nieuws niets aan af.
Terug naar de natiestaat
De Europese Unie kan in deze visie dan ook sterk worden uitgekleed. Politiek moet plaatsvinden op een niveau wat burgers kunnen overzien. Dat is bij uitstek de natiestaat, waar politiek voor burgers vaak al moeilijk genoeg is. Europa zou zich in deze visie op veel terreinen sterk moeten beperken, natiestaten moeten hun bevoegdheden terugkrijgen en eventueel met andere landen verdragen sluiten. Dat kan ook met de hele huidige Unie, maar de nationalevolksvertegenwoordiging moet het laatste woord houden. Geen aparte Europese politieke sfeer dus met geheimzinnige onderhandelingen en ook geen Europees Parlement.
Als vredesproject krijgen juist de eurofielen precies dat wat ze willen: een Unie die wordt gewaardeerd door de bevolking en die nog een lange toekomst voor zich heeft. En ook voor eurosceptici is er wat te winnen: zij krijgen een krachtige natiestaat die controle heeft over Brussel.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef o.a. de boeken Achter de PVV en Altijd ver weg: de moeizame relatie tussen burgers en de Europese Unie.
