Alle ideeën zijn in potentie gevaarlijk. En die potentie wordt act gemaakt (‘zoals Aristoteles al zei’) door toedoen van zwakke geesten. Want met een beetje shoppen, heeft u zo een argument in elkaar gefrutseld waaruit blijkt dat kritiek op immigratie hetzelfde is als een doodseskader op een weeshuis afsturen. Dan ben je geen filosoof. Dan ben je heel erg ziek in je hoofd.
Dat kan natuurlijk allemaal op de Correspedant, een magazijn voor kilometers meetlint om iedereen die geen roomblanke progressieve hipster is de maat te nemen. Een soort frenologie van de geest, zo moet u dat zien. Blijft u vooral stilzitten tijdens de meetsessie, maar neem ondertussen wat te lezen.
Gaan we.
“De vluchtelingenkwestie is een van de prangendste vraagstukken van deze tijd. Het bevraagt de openheid van onze grenzen. Het stelt de door velen gedroomde eenheid van Europa op de proef. En op een persoonlijker niveau legt het bloot hoe solidair we willen zijn met onze medemens.
In ieder geval benaderen we de kwestie verkeerd. Dat meent althans socioloog Teresa Piacentini. Gehuld in een nevel van zelfzuchtigheid staren we ons blind op de aantrekkingskracht van onze landen op mensen die asiel aanvragen. Bescheidenheid zou veel gepaster zijn. Die aantrekkingskracht kan namelijk eenvoudig worden samengevat: hier hoef je niet ‘permanent bang te zijn om te sterven.”
Belangrijk punt: niet denken dat we tof zijn. Ook niet als ze hier met duizenden per dag naar binnen proberen te glippen. Het zal u verbazen, maar ook in Turkije, Libanon en zelfs in Saoedi-Arabië hoeven mensen niet ‘permanent bang te zijn om te sterven’. Dus er is een andere pull-factor dat Europa, met al haar zelfzuchtigen, een uiterst geliefde plek maakt om domicilie te houden. Maar wat wel ontzettend mooi is: het sloeg misschien nergens op, maar door deze gedachte te noemen, kon een geleerde activist met naam genoemd worden. Winst.
“Met dit perspectief komt de mens die aan de grens staat op een andere manier in beeld. Dan zien we een gezin dat een levensgevaarlijke boottocht, tochtige tentjes en een totaal onbekend land zonder sociaal netwerk of familie ‘verkiest’ boven het eigen thuis.”
Dogma van de pro-immigratie-brigades: het is zielig, dus is het waar. Belangrijk is ‘verkiest’ tussen veelzeggende aanhalingstekens. Dat is bedoeld om de suggestie te wekken dat alles wat de vluchteling of illegale immigrant doet, het gevolg is van externe factoren. De persoonlijke wil of motivatie wordt zo weggegumd.
“Reden voor Al Jazeera om niet lichtzinnig over ‘migranten’ maar consequent over ‘vluchtelingen’ te spreken.”
En dat is dus journalistiek volkomen ontoelaatbaar. Al Jazeera zegt daarmee namelijk dat alle, echt alle mensen die aan de poorten van Europa staan te rammelen, vluchteling zijn. Als je een half dozijn Afrikaanse landen doortrekt op weg naar de Middellandse Zee, ben je niet op de vlucht voor burgeroorlog in je eigen land.
“Net als Al Jazeera moeten we beter kijken naar de taal die we gebruiken. Voor je het weet lezen we dat wij hier ‘minder, minder, minder’ vluchtelingen willen. Terwijl we er vooral de economische ‘gelukszoekers’ mee bedoelen, waarvan je je kunt afvragen of we die überhaupt vluchtelingen moeten noemen.”
A droplet of common sense! Bier, bananen en Balinese dansmeisjes!
“Taal beschrijft immers niet alleen de werkelijkheid, ze schept die evengoed. Neem het huwelijk. Taalfilosoof John Austin legt uit dat door een taalhandeling, het uitspreken van het woord ‘ja,’ een verandering in de werkelijkheid optreedt: twee mensen zijn getrouwd.”
Ik speculeer hier even dat de enige reden waarom John Austin zo nu en dan langsfladdert in Correspedant-stukken, de obsessie met het werk van genderhysterica Judith Butler is. Zij zegt zich te baseren op Austin en ze is enorm en vogue. Terwijl ze bijvoorbeeld schrijft dat wie bij de geboorte zegt dat het een meisje is, daarmee schuldig is aan het stereotyperen van het kind door middel van ‘girling’. Ziet u de gevaarlijke kronkel waarmee spraak en gedachten worden vastgeklonken aan machtsrelaties en de onvermijdelijke onderdrukking?
John Austin is een filosoof die nadacht over speech acts. Voor hen die zijn werk nu misbruiken, is de term ‘speech crimes’ gepaster.
“Met woorden geef je, letterlijk, de realiteit een andere wending.”
Kijk, daar gaan we al.
(Persoonlijk ben ik trouwens niet enorm gecharmeerd van de vermenging van taal en ontologie. Je zou ook kunnen zeggen: niet de werkelijkheid verandert, maar de descriptie van de werkelijkheid. Enfin.)
“In het vluchtelingendebat draait de taal als handeling overuren. Het maakt voor de benadering en beschikbare middelen namelijk nogal een verschil of we iemand een ‘gelukszoeker’ (de grenzen dicht!) of ‘oorlogsslachtoffer’ (asielaanvraag meteen behandelen!) noemen.
Klopt. Maar we moeten ons afvragen waarom we iemand een bepaalde naam geven. Het is onzin om te veronderstellen dat, nu we het hebben over performatief taalgebruik, de rechtvaardiging voor beweringen niet meer belangrijk is. Maar daar wil de de Correspondent helaas niet over praten.”
“En in Nederland kunnen we dankzij de PVV ‘asielterrorist’ toevoegen aan dit rijtje mogelijke bewoordingen en dus benaderingen. Want wat zegt dit begrip? Dat extremisten de Europese asielroute misbruiken om in het aangekomen land aanslagen te plegen.
Door dit soort uitspraken verschuift de vluchtelingenproblematiek in toenemende mate op de veiligheidsagenda. En worden vluchtelingen mensen die de veiligheid bedreigen, in plaats van veiligheid zoeken. Toch best een gekke verschuiving wanneer we het hebben over miljoenen mensen die door oorlog hun thuis moeten ontvluchten. Maar plak er een ander label op, en het gaat over onze veiligheid. Die schijnt namelijk bedreigd te worden.”
Deze sectie vat het stuk perfect samen: we hebben er een ingewikkelde filosofische theorie met de haren bijgesleept, zodat we kunnen ontkennen dat er goede gronden zijn om bepaalde etiketjes te plakken. John Austin draait zich om in zijn graf, want zijn theorie wordt vervormd tot een vrijbrief voor irrationaliteit.
“Wie denkt dat dit een gekkigheidje van de PVV is, heeft het mis. Gemeenten beginnen zich zorgen te maken over radicaliserende asielzoekers. En er schijnen ook al bange burgers te zijn.”
Ja, man, er wordt me toch een partij grof gespeechact. Het zijn alleen maar onze zelfbedachte woorden die onze zorgen voeden. In de elfentuin is namelijk alles rustig, dus waar maken we ons druk over?
“Dat is zorgelijk. Vluchtelingen verveiligen, zoals de Belgen het zo mooi zeggen, heeft als gevolg dat we mensen niet meer benaderen als individuen die op zoek zijn naar veiligheid, maar als een angstaanjagende groep die ons potentieel kwaad wil aandoen.
Met zulke woorden roepen we een werkelijkheid op waarin oplossingen (veiligheid voor de Nederlandse burger) voor het probleem (de vluchteling) worden gezocht in het veiligheidsdomein. Dan worden asielzoekers die een verblijfsstatus hebben gekregen potentiële geweldenaars die in de gaten moeten worden gehouden door de politie. In plaats van, ik zeg maar wat, potentiële talenten die iets toe te voegen hebben aan onze samenleving.”
Het beschrijvingskader (het ‘frame’) staat de auteur niet aan. Aha. Kan iemand uit een volkswijk trouwens even uitleggen dat die ene ruwe immigrant-diamant (mooie term, fatsoenlijk gespeechact) die straks onvermijdelijk bij de Correspedant eindigt, de multiculturele ellende in sommige van onze steden misschien niet waard is? Bij voorbaat dank.
“Het spreekt voor zich dat een grote stroom nieuwe burgers, en zeker burgers met traumatische verledens, grote impact zal hebben op een land. Daar moet niet lichtzinnig over worden gedacht. Het is, zoals gezegd, misschien wel het prangendste en ingewikkeldste vraagstuk van deze tijd. De woorden waarmee we over deze kwestie denken en spreken zullen grote invloed hebben op de uitkomst.”
Ja, kijk toch eens hoe we de werkelijkheid ongenadig vermoorden. Taal is moord. Tijd om haar te beknotten. Met prikkeldraad. Of meetlint.
