Diederik Samsom zei in de Tweede Kamer dat hij wakker had gelegen van het beeld van het Syrische jongetje. Wat mij betreft was dit het dieptepunt van een toch al weinig verheffend debat. Begrijp me goed; ik twijfel geen moment aan de oprechte betrokkenheid van Samsom, maar dat hij dit tijdens een debat zegt is plat. Niet alleen omdat het een voorbeeld is van het stuitende narcisme van sommige politici die denken dat als ze hun emoties delen, ze sympathiek gevonden worden, maar ook omdat het tegen de achtergrond gezegd wordt van geen enkele concrete bijdrage aan een oplossing voor de crisis waar we met zijn allen getuige van zijn.
Samen met Attje Kuiken schreef Samsom enkele dagen geleden een stuk voor NRCnext. Een afgewogen artikel dat aan alle kanten van het verhaal recht wil doen. Een gebalanceerde aanpak, en daarmee nietszeggend. Door de constatering dat “in ieder van ons tegelijk hart en hoofd spreken” en dat de discussie tussen “de ‘heartless’ die met muren en grenscontroles schermen, en de ‘headless’ die onbeperkte toegang en opvang eisen” een “schijndiscussie” is, onttrekt het morele PvdA-leiderschap zich aan de verantwoordelijkheid die ze juist moeten nemen: het doen van morele uitspraken over wat juist is. Waar we staan. Wat we vinden. Wat er moet gebeuren.
In het artikel doen Samsom en Kuiken de volgende suggesties:
Europa moet zich herpakken. We zullen juist op het terrein van migratie meer bevoegdheden met elkaar moeten delen dan we misschien comfortabel vinden. De Dublin-aanpak van ‘ieder voor zich’ is failliet.
De Dublin-aanpak is gebaseerd op een te controleren aantal vluchtelingen. Alleen daarom al is het nu achterhaald. wat is de verantwoordelijkheid van Nederland? Nederland moet om te beginnen geen kinderen meer uitzetten. Een fatsoenlijk land zet geen kinderen uit.
De eerste opvang van vluchtelingen moet, onafhankelijk of dat nu op een Griekse eiland, de Italiaanse kust of op Schiphol is, Europees geregeld en gefinancierd worden.
Waar moet de opvang geregeld worden. Door wie moet het gefinancierd worden? Moet het een Europese institutie worden, of een samenwerking tussen landen? De allereerste opvang moet geregeld worden in de landen waar de mensen aankomen.
Dat garandeert een humane opvang en eenduidige beoordeling van asielaanvraag. Het bevordert ook de effectiviteit van het terugkeerbeleid voor hen die hier niet mogen blijven.
Dat garandeert niets. Welke afspraken moeten waarover nagekomen worden, en wie zorgt ervoor dat het gebeurt?
Een eensgezind Europa kan eenduidig formuleren voor wie wel, maar ook voor wie hier geen plaats is. Zo’n Europa kan afspraken maken met landen van herkomst over opname van terugkeerders.
Hoe moet die formule er dan uitzien? Wie mag komen en voor wie is geen plaats? Met wie worden afspraken gemaakt? Hoe lang mogen mensen blijven en wie garandeert dat dat rechtvaardig gebeurt. Hoe voorkomen we dat kwaadwillenden ertussen zitten in wiens belang het is om de situatie zo instabiel mogelijk te maken?
Belangrijk voor het draagvlak in Europa voor de opname van de toenemende hoeveelheid mensen die hier wél mogen blijven.
Draagvlak is geen natuurverschijnsel. Zeg wat er moet gebeuren en probeer mensen achter je te krijgen. Stel je mening bij als je ongelijk blijkt te hebben, durf ruzie te krijgen met mensen waar je het mee oneens bent.
Europese landen zullen vervolgens via een vaste verdeelsleutel ieder een deel van de toegelaten migranten moeten opnemen.
Hoe moet die verdeelsleutel eruit zien?
Landen als Griekenland en Italië, maar ook Duitsland, Zweden en in mindere mate Nederland nemen dan niet langer een onevenredig deel van de verantwoordelijkheid, maar ook andere landen in EU doen mee.
Waar is dat op gebaseerd? Wat is (on-)evenredig?
Waarbij ook moet worden afgesproken dat een tijdelijke verblijfsvergunning niet kan worden gebruikt om meteen naar een ander land door te reizen. Zo wordt ook het vraagstuk van huisvesting en werk minder eenzijdig op enkele landen afgewenteld.
Betekent dat “Schengen opheffen”?
Gelukkig zien Duitsland en Frankrijk dat inmiddels ook. Nederland zal zich snel expliciet bij die gezamenlijke benadering moeten aansluiten. Samen met de toezegging dat landen met weinig middelen voor opvang worden bijgestaan, kan de weerstand die er vorige maand nog was, met name in Oost Europa, worden overwonnen.
Misschien bij sommigen, maar bij figuren als Orban zit de haat dieper. Die laat zich niet overtuigen. Wat vinden we daarvan, en wat gaan we eraan doen?
Maar het belangrijkste, en veruit het moeilijkste, is de aanpak van de oorzaken van de vluchtelingenstroom.
Ik wacht op jullie voorstel.
Europa dient eindelijk te komen tot een gezamenlijke buitenlandpolitiek ten aanzien van de buurregio’s.
En wat moeten we dan vinden? Wie is onze vriend, en wie is onze vijand?
Uit idealisme én uit eigenbelang. Europa kan slechts een bijdrage leveren aan de stabilisatie en ontwikkeling van Noord Afrika en het Midden Oosten als diplomatieke, financiële en soms militaire krachten gebundeld worden.
Met wie kunnen we samenwerken? Wie financieren we niet meer? Waar moeten we ingrijpen?
Daarmee blijven we hopelijk ook verschoond van onbeholpen ideeën als het kapotschieten van de boten waarin vluchtelingen de oversteek maken en wordt er eindelijk werk gemaakt van het wegnemen van de redenen waarom mensen zo wanhopig zijn dat ze duizenden euro’s betalen voor een levensgevaarlijke overtocht.
Onbeholpen? Kwaadaardig en schandalig. Juist de PvdA moet zich uitspreken tegen zij die het hebben over “het zal mijn tijd wel duren”, “zet er maar een hek omheen”, “knal ze maar af”, “het is een rotvolk waar toch niets uit zal komen”, dobbernegers” en “gelukszoekers”. We zoeken allemaal geluk.
Niemand mag intussen de illusie verkopen dat een sluitende oplossing bestaat.
Maar dat ontslaat jullie niet van de mogelijkheid een poging daartoe te doen, of in ieder geval een begin te maken.
De opmerking van Diederik laat de kracht en de zwakte en de ideologische crisis van de huidige PvdA zien: de kracht is oprechte betrokkenheid, de zwakte is er geen oplossing voor hebben; de crisis is de onwil (of het onvermogen) om maar een voorzet te geven voor een oplossing. Duitsland neemt 800.000 vluchtelingen op. Eén procent van de bevolking. Nederland zou dit voorbeeld minsten moeten volgen en opvang regelen voor 160.000 vluchtelingen. Dat is een begin.
