Soms kom je het wel eens tegen in een zorgvuldig opgebouwd, genuanceerd betoog: één opmerking, één zinsnede die hele volksstammen in woede kan laten ontsteken. Bijvoorbeeld omdat de inhoud ervan beledigend is voor een aangesproken doelgroep, of omdat de gemaakte claim zo ver bezijden de waarheid is dat ze schreeuwt om een reactie. Met andere woorden: soms vliegt een ogenschijnlijk redelijk en goed doordacht betoog ergens gigantisch uit de bocht. De vraag die dan gesteld moet worden: is dat handig?
Het antwoord is: dat hangt in grote mate van je doel af. Genuanceerde, goed onderbouwde betogen hebben vaak een nadeel: ze zijn een beetje saai. Het onderwerp is te specifiek voor een groot publiek; de lengte te lang; de argumentatie te zakelijk; de conclusies niet meeslepend genoeg. Vervelend, want hierdoor krijgt jouw boodschap alsnog niet de aandacht die het verdient. Is het doel dus (felle) reacties uit te lokken, dan is het goed om jouw argumentatie ergens uit de bocht te laten vliegen. Zo weet je zeker dat er over jouw onderwerp gepraat wordt. Is het doel om te overtuigen, dan is het vaak niet goed.
Rode lap
Meestal is het niet zo moeilijk om een bepaalde groep op de kast te jagen. Stieren worden agressief bij het zien van een rode lap. Feyenoord-hooligans reageren fel op alles wat symbool staat voor Amsterdam. Moslims worden boos bij referenties naar hun profeet. Het is voorspelbaar wat verschillende groepen mensen op de kast jaagt.
Sommige mensen lijken dit expres te doen. Zij zijn vergeven want zij weten wat ze doen. Soms lijken mensen het per ongeluk te doen. Dat is onvergefelijk.
Maar soms weet je het gewoon niet goed. Maandag op de opiniepagina van Trouw bijvoorbeeld een keurig stuk over de onwenselijkheid van hogere maximumsnelheden op Nederlandse snelwegen naar aanleiding van de wens van VVD en PVV om dat te doen. En opeens, ergens halverwege, vliegt het stuk gigantisch uit de bocht:
In concurrentie met de PVV, die geen boodschap heeft aan klimaatbeleid, belooft ook het VVD-programma een hogere limiet. Het CDA moet 180 graden slippen om dit speeltje voor de Geenstijl-achterban mogelijk te maken.
Zo weet je nog eens zeker dat jouw opiniestuk wel een van de best gelezen opinies van Nederland is! Het antwoord liet uiteraard niet op zich wachten: Volgens Trouw gaat GeenStijl-achterban mensen doodrijden. Bovenop deze karaktermoord op de krant en op de auteur van het stuk slingert GeenStijl er bovendien nog een paar inhoudelijke weerleggingen tegenaan. Dus kan de auteur de balans gaan opmaken. Heeft hij meer sympathie gewekt voor het standpunt dat verhogen van de maximum snelheid onwenselijk is?
Hofnar
Het probleem is dat de ‘achterban’ van GeenStijl helemaal geen diepe en eenduidige denkbeelden over de maximum snelheid op Nederlandse snelheden had. Er is geen onderzoek waaruit dat blijkt en als regelmatig bezoeker van de site was ik ook eigenlijk de ‘linkse’ mening toegedaan. Dit blijkt ook wel uit de comments van de GeenStijl-achterban: genoeg afwijkende meningen. Maar natuurlijk gaat de discussie niet alleen maar over het standpunt over maximum snelheden. Het gaat ook over de arrogantie van de auteur en – breder – de arrogantie van links. Een pleidooi voor behoud van huidige maximum snelheden wordt opnieuw geframed als links en het verhogen als rechts. Niet goed voor wie een genuanceerd, inhoudelijke debat wil starten. Zoveel vooringenomenheid over wat de GeenStijl-achterban zou vinden: je zou er haast harder door gaan rijden.
Een opmerking tot slot: uit de bocht gevlogen argumentatie doet sommige personen/media veel meer schade dan anderen. Met name diegenen die graag voor zichzelf een imago cultiveren van redelijk, respectvol en genuanceerd creëren voor zichzelf hogere standaarden waar ze vervolgens ook aan moeten voldoen. Diegenen die daarentegen een imago cultiveren van hofnar hebben het een stuk gemakkelijker: hun off the mark opmerkingen glijden veel gemakkelijker van hen af.
Eric Stam is debattrainer en gespreksleider. Hij recenseert graag het verloop van debatten en blogt op www.debatblog.nl
