De vrouw naast me speelt een uur lang patience. We zijn in Dordrecht waar de VVD een bijeenkomst houdt in Van der Valk. Deze bijeenkomst heeft twee doelen: een discussie tussen de twee kandidaten voor het partijvoorzitterschap en een uitleg over het regeerakkoord. Hiervoor zijn twee onbekende Tweede Kamerleden langsgekomen: oud-ambtenaar Bente Becker en oud-raadslid van Den Haag Martin Wörsdörfer. De vrouw naast me heeft gelijk: de bijeenkomst boeit geen minuut. Zowel de kandidaat-voorzitters als de twee Kamerleden krijgen nauwelijks kritische vragen.
Er is reden voor die vragen. De voorzittersstrijd is oneerlijk maar niemand zegt er iets van. Kritiek op de partijorganisatie die aan de lopende band politici met integriteitsproblemen oplevert, hebben de leden ook al niet. Het opgestapte Kamerlid Mark Verheijen – geplaagd door zo’n probleem – mag bij de VVD op een lokale lijst staan. Eerder schreef hij al een lokaal verkiezingsprogramma. Niemand bij de VVD stelt er een vraag over of komt met de enige oplossing: zolang integriteitskwesties niet de wereld uit zijn, staan leden op non-actief en mogen ze geen politieke functie vervullen.
Het regeerakkoord van Rutte-III is een bureaucratisch gedrocht zonder overkoepelende visie, maar geen lid die er opmerkingen over maakt. Hoe nietszeggend de antwoorden van Becker en Wörsdörfer ook zijn, de leden blijven vriendelijk. Becker doet haar best zo duidelijk mogelijk antwoord te geven op alle detailvragen. Ze heeft een zware taak want haar collega Wörsdörfer loopt weliswaar enthousiast met zijn microfoon door de zaal, maar hij speelt de meeste vragen aan haar door. Zij bladert intussen driftig door haar aantekeningen op zoek naar antwoorden.
Becker lijkt op training te zijn geweest want ze heeft een duidelijke kernboodschap voor de leden. Zelden was een politieke boodschap zo anti-ideologisch. De boodschap luidt: de VVD heeft verantwoordelijkheid genomen om de crisis op te lossen, dat is gelukt en daarom gaat iedereen er de komende jaren op vooruit, precies zoals de VVD heeft beloofd. Becker dreunt allerlei investeringen en maatregelen op. De criticasters van Rutte-III zijn bezig met ‘selectief shoppen’ uit het regeerakkoord, zegt ze.
Linkse partijen misleiden burgers over de stijging van de BTW, want daar staan compenserende maatregelen tegenover, zegt Becker. Links laat die compensatie weg. Politici moeten eerlijk zijn en toegeven dat er positieve en negatieve dingen in het akkoord staan. Dat doet de VVD wél, zegt Becker, die vergeet een lijstje te geven welke afspraken de VVD liever niet had gemaakt. Wörsdörfer prijst de BTW-verhoging en de afschaffing van de dividendbelasting. Die hebben hele mooie effecten zoals meer werkgelegenheid. De VVD-leden horen het wederom vrijwel kritiekloos aan.
Zouden de leden kunnen beargumenteren waarom deze ingewikkelde ingrepen goed zijn? Zou daar werkelijk geen discussie over bestaan onder VVD’ers? Of lopen de leden simpelweg slaafs achter hun eigen partij aan? Het lijkt sterk op dat laatste. Becker presteert het om het compromis van Rutte-III over medisch-ethische kwesties te verdedigen als ware het een VVD-standpunt. Ze komt niet op het idee eraan toe te voegen dat de VVD eigenlijk iets anders wil. Zo grijs als Rutte-III is, zo grijs is de VVD.
Zaterdag 25 november congresseert de VVD in Nieuwegein. Het congres krijgt een nieuwe opzet, laat een kritisch partijlid mij weten. In de ochtend is de echte vergadering, veel korter en vroeger dan normaal en dan zijn er in de middag workshops. De beslissingen vallen in de ochtend, een tijdstip waarvoor leden uit de uithoeken van het land extreem vroeg de weg op moeten. Dé ideale manier om met een halflege zaal allerlei dingen door te drukken, meldt hij. Dit lid kan gelijk hebben, maar hij lijkt toch wat te kritisch: alsof er omstandigheden bestaan waarbij VVD-leden hun mond wél open doen.
Zo zien we hoe het met de VVD gaat. De nieuwe partijvoorzitter wil wel meer leden, maar weet niet waarom die mensen lid zouden moeten worden. Ze heeft gelijk: naar leden wordt niet echt geluisterd want het voorzitterschap is al vergeven en het congres wordt zo gepland dat er zo min mogelijk oppositie is. De visie van de VVD is gelijk aan wat het kabinet doet, het regeerakkoord is grijs en de VVD nauwelijks herkenbaar. Iedereen wil van de integriteitskwesties af, maar niemand komt met een voorstel. En dus komt Mark Verheijen in Venlo gewoon weer terug.
De leden staan erbij en kijken ernaar, zitten inmiddels patience te spelen of zijn nog met de auto op weg naar het congres. Met zo’n interne cultuur kan de implosie van de VVD niet lang meer op zich laten wachten.
