Stel: je bent ‘een jonge verslaggever die jongeren wil betrekken bij de politiek’. Je doelgroep bestaat uit ‘middelbare scholieren uit de bovenbouw en jonge studenten’. Dan begin je ‘een politiek vlogkanaal op Instagram’. Het fijne is: de kosten van zo’n kanaal zijn laag. Voor inkomsten denk je aan donaties, lezingen en merchandise. Tot zover is er eigenlijk niets mis met ‘Wandelgangen’, een instagram-account met dertien foto’s, één video en 137 volgers. Je kunt het als jonge verslaggever altijd proberen. Het probleem is dat je hier tegenwoordig subsidie voor krijgt.
Daar hebben we het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ) weer. Dit fonds ‘stimuleert de kwaliteit, diversiteit en onafhankelijkheid van de journalistiek door met geld, kennis en onderzoek de vernieuwing van de journalistieke infrastructuur in Nederland te bevorderen.’ SvdJ is al een tijdje de weg kwijt. Zo organiseerde het fonds onlangs nog een conferentie waar journalisten openlijk om overheidssubsidie zaten te bedelen, geheel tegen alle SvDJ-doelstellingen over onafhankelijkheid in. Want overheidsjournalistiek is natuurlijk hartstikke onafhankelijk.
Terug naar ‘Wandelgangen’. Dit project doet mee aan de ‘SvdJ Accelerator 2018’: een project waarbij subsidieaanvragers niet meteen een vastgestelde subsidie krijgen, maar ‘financiële steun op maat en begeleiding in stapjes’. Er doen twintig projecten mee. Laten we eens kijken wat SvdJ ziet als ‘ideeën met potentiële impact’ die zorgen voor ‘vernieuwing’ en die ‘divers’ en ‘onafhankelijk’ zijn.
Op de lijst projecten is zoveel kritiek mogelijk dat je bijna niet weet waar te beginnen. Het bestaat allemaal meestal al: een platform waarmee mensen on demand naar nieuws kunnen luisteren, een tool voor videocontent, een app voor gepersonaliseerd nieuws, een attenderingsdienst, toegankelijk nieuws, een blog, een online tijdschrift, vlogs en een scholenproject.
De drempel voor subsidie van SvdJ ligt zo laag dat zelfs grote organisaties aan ‘Accelerator’ meedoen. De Persgroep laat SvdJ meebetalen aan gepersonaliseerde pushberichten en Vrij Nederland aan ‘nieuwe vertelvormen’. Productiehuis CCCP wil onderzoeksjournalistiek maken voor jonge mensen en laat dat subsidiëren terwijl de NPO er al interesse in heeft. Tja.
Commercie, daar heeft SvdJ sowieso geen kaas van gegeten. Zo subsidieert het fonds ‘Are We Europe’ dat jonge journalisten verhalen wil laten vertellen over Europese identiteit en cultuur. Er zal geëxperimenteerd worden met meerdere verdienmodellen: evenementen, papieren magazines, online magazines, donaties, voorfinanciering en verkoop en herpublicatie van verhalen. De doelgroep voor verhalen over Europa is superklein, maar dat maakt natuurlijk niet uit als er subsidie is.
‘Are We Europe’ experimenteert dus met verdienmodellen. Is dat nodig? Laten we eens ophouden met die onzin dat de werking van journalistieke verdienmodellen onduidelijk is. Er bestaan er een paar: abonnees, advertenties, donaties en subsidies. Abonnees zijn verreweg de meest stabiele inkomstenbron, advertenties werken alleen als een website veel traffic genereert en donaties kunnen vooral projecten financieren die commercieel niet haalbaar zijn.
Als je een onverkoopbaar Europa-idee hebt waar geen abonnees voor te vinden zijn, moet je dus wel subsidie aanvragen. Dat hebben de journalisten van ‘Are We Europe’ goed begrepen.
Velen in de mediawereld geloven niet in deze vier modellen. Zij hebben er een vijfde aan toegevoegd: content marketing. Er zijn heel veel namen voor: sponsoring, branded content en ga zo maar door. Het zijn allemaal mengvormen van commerciële en redactionele inhoud waar adverteerders voor betalen. Als u dit niet kent: zoek eens een foodblog op en vraag je af waarom daar zoveel merknamen worden genoemd. Er is niets tegen content marketing, zolang het maar niet wordt verward met onafhankelijke journalistiek. Want dat is het niet.
Zou SvdJ dat simpele onderscheid tussen journalistiek en reclame snappen? Het lijkt er niet op: ‘De Geldpers’ krijgt subsidie voor een site over financieel nieuws – daar bestaan er immers al meerdere van – en die moet betaald gaan worden uit ‘branded video’s’ en ‘sponsored content’. Zou SvdJ überhaupt enig idee hebben wat journalistiek is? Kennelijk net zo weinig als van verdienmodellen. Ook voor het maken van reclame is nu subsidie aan te vragen bij een fonds wat de journalistiek moet versterken.
Iedereen weet dat Instagram-accounts alleen commercieel rendabel zijn als deze content marketing verspreiden. Dat soort reclame wordt dus voortaan met belastinggeld gestimuleerd door het Stimuleringsfonds. Leve de journalistiek!
