Drie Nederlandse toeristen klampen me aan. Ik loop op het strand van Aarhus, de tweede stad van Denemarken. Aarhus is dit jaar Culturele Hoofdstad van Europa. Een mooie reden om hier eens een kijkje te nemen. Dit evenement kost 57 miljoen. In een folder wordt een vier kilometer lange route van beeldende kunst aangekondigd. De Nederlandse toeristen willen weten of ik wellicht weet waar die beelden staan. Volgens het boekje staan ze op dit strand, maar er is hier geen beeld te bekennen. De toeristen druipen teleurgesteld af.
Het is een veeg teken wat de titel ‘Culturele Hoofdstad van Europa’ inhoudt. Dit evenement heeft een Nederlands tintje: in 2018 is Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Volgens de folder van Aarhus kan Leeuwarden hier in Denemarken al veel inspiratie opdoen. Een alarmerende mededeling. Deze dagen in de zomervakantie is in Aarhus geen enkel evenement, behalve een harmonie die in de haven een deuntje speelt. Er is geen beeldenroute en het in de folder genoemde ‘internationale gastronomische profiel van Aarhus’ blijkt niet verder te gaan dan sushi, pizza en hamburgers.
Er staan borden in #Aarhus waardoor de burger kan begrijpen dat de stad culturele hoofdstad is. pic.twitter.com/Dau9YWDmFh
— Chris Aalberts (@ChrisAalberts) 10 augustus 2017
Wat zou Leeuwarden van Aarhus kunnen leren? Op het treinstation van Aarhus hangen grote posters. ‘Welcome the world’ staat erop. Er worden dit jaar 350 artistieke en culturele projecten georganiseerd. De nadruk ligt op zestien grote evenementen waar – als iedere bezoeker één evenement bezoekt – 420.000 bezoekers op af moeten komen. Dat is dus 137 euro per bezoeker. Leeuwarden lijkt hier niet alleen te kunnen leren hoe je heel veel geld spendeert aan cultuur voor een enkeling, maar ook hoe je dat kunt verhullen met holle retoriek.
In Aarhus is het thema Let’s rethink. In de folder vertelt directeur Rebecca Matthews dat Aarhus wil laten zien hoe cultuur ‘een katalysator kan zijn voor verandering in ons leven en onze maatschappij’. Mensen zullen samen worden gebracht waarbij 2017 ‘een game changer‘ is voor 2018 en de jaren daarna, zowel voor Aarhus als voor de regio. Het jaar is “origineel, radicaal, geworteld en relevant”. In Aarhus gaat het over ‘wat de Denen Deens maakt’. Dat gebeurt onder meer met ‘een internationaal kinderliteratuurfestival’ van maar liefst vier dagen.
De ambities in Aarhus gaan ver. Er is een project over Rethinking the village waarbij burgers op het platteland opnieuw overdenken hoe ze kunnen leven in rurale gebieden. De bewoners zien het jaar als een kans om ‘het denken achter het leven op het platteland te versterken’. Aan dit laatste project werkt Leeuwarden nu al mee, lezen we. Aarhus draagt ook bij aan de Parijse klimaatdoelstellingen, want cultuur is belangrijk om te doordenken hoe ons gedrag moet worden veranderd om die doelen echt te bereiken. Ook de lokale gastronomie wordt opnieuw doordacht.
En overal in het centrum zijn stoeptegels (!) vervangen. #Aarhus pic.twitter.com/Gh3BrG6nwo
— Chris Aalberts (@ChrisAalberts) 10 augustus 2017
Wat zou de gemiddelde burger van Aarhus van het culturele jaar merken? Het antwoord is simpel: op het station hangen posters, in de winkelstraat hangen vlaggetjes, op het asfalt staat her en der het logo, evenals op talloze stoeptegels in het centrum. Een onooglijke elektriciteitscentrale heeft het logo megagroot op een muur laten zetten en incidenteel kom je een burger tegen die een T-shirt draagt met het Aarhus-logo. Dat is het wel, want de beeldenroute is nergens te bekennen en eigenlijk zijn er maar zestien dagen in het jaar grote evenementen.
Zou het in Leeuwarden komend jaar anders gaan? Voor 72 miljoen euro is inmiddels ruzie gemaakt, is een baasje weggelopen en is financieel gedoe ontstaan. Leeuwarden heeft hoge verwachtingen, maar als er echt 4 miljoen toeristen langskomen, is dat nog steeds 18 euro per persoon. De economische winst zou 79 miljoen euro moeten zijn. Tel uit je winst. De provincie heeft onlangs een bestuurder aangesteld die het draagvlak bij de bevolking moet vergroten. Burgers lopen kennelijk niet over van enthousiasme. Niet zo gek, want de plannen lijken slecht uit te leggen, zoals het idee om in de hele provincie contextloze fonteinen neer te zetten.
Er zijn bovendien T-shirts. #Aarhus pic.twitter.com/5zcmo9HsDq
— Chris Aalberts (@ChrisAalberts) 10 augustus 2017
Zo zien we wat de Europese Culturele Hoofdstad in de praktijk voorstelt. Het is een bestuurlijke constructie waarbij steden moeten laten zien origineel en vernieuwend te zijn zodat experts in Brussel ze deze titel kunnen geven. Dan gaan er allerlei potjes geld open. Dat gebeurt met lege teksten waar niemand in gelooft over culturele evenementen waar weinig interesse in is. Culturele hoofdsteden kunnen goed lobbyen en vaag kletsen om zo’n titel binnen te slepen. Over de cultuur – en de vraag of er burgers op zitten te wachten – zegt het bar weinig.
De cultuurminnende burger is dit jaar in Kopenhagen ongetwijfeld beter op zijn plek dan in Aarhus. In 2018 lijkt Amsterdam de meest logische bestemming.
