In het Europees Parlement zijn ze nogal onder de indruk van de door henzelf bedachte procedure van de Spitzenkandidaten: een lelijke Duitse term voor de kandidaten voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Het Europees Parlement moet in 2019 de nieuwe Europese Commissie goedkeuren. Het parlement eist dat de nieuwe voorzitter de Spitzenkandidaat van de grootste fractie in het Europees Parlement is. In 2014 gebeurde dit voor het eerst: de christendemocraten werden het grootst en zo werd Jean-Claude Juncker commissievoorzitter.
Via deze procedure hebben burgers directe invloed op de Europese Commissie, zo is de gedachte. Ze kunnen immers op een partij stemmen die hun favoriete Spitzenkandidaat steunt. Het probleem is direct duidelijk: alleen mensen uit Brussel geloven in deze onzin. Onderzoek laat zien dat burgers in 2014 de Spitzenkandidaten massaal niet kenden. Een echt effectieve manier voor burgers om richting te geven aan het Europese project kunnen we dit dus niet noemen. Zouden CDA-kiezers uit 2014 zich überhaupt realiseren dat zij Juncker in het zadel hebben geholpen?
Deze onzalige procedure heeft een onzalig vervolg gekregen. Deze week kondigde Frans Timmermans aan de Spitzenkandidaat van de sociaaldemocraten te willen worden. Volgens Timmermans gaat het om ‘slopen of overleven’. De Europese verkiezingen van mei 2019 zijn ‘geen normale verkiezingen’ want deze ‘gaan voor het eerst over de vraag of we Europa nog voldoende kunnen hervormen om te overleven of dat gaan we werken aan het slopen van Europa.’
Hoe is het mogelijk dat Timmermans, die toch echt wel snapt hoe de EU werkt, zulke stompzinnige uitspraken doet? Net als alle andere bestuurslagen kent de EU slepende problemen, maar de kans dat de EU binnenkort ophoudt te bestaan is erg klein. Kijk maar naar de meest sceptische regeringen: in bijvoorbeeld Polen en Hongarije luisteren ze niet erg naar Brussel, maar ze piekeren er niet over Groot-Brittannië achterna te gaan. Ook in dit soort opstandige landen hebben ze slechts wensen over wat de EU wel en niet moet doen. En hoe.
Er is nul procent kans dat het Europees Parlement volgend jaar in meerderheid uit eurosceptici bestaat en zelfs als dat zou gebeuren, wordt de EU daarmee nog steeds niet opgedoekt. De Europese verkiezingen gaan over wat het Europees Parlement vindt van het klimaat, een sociaal Europa en de toetreding van nieuwe lidstaten, niet over ‘het slopen van Europa’. De enige die belang heeft bij dat frame, is Thierry Baudet. Maar zelfs sommige FvD-leden vragen zich af of een Nexit wel zo’n stemmertrekker is, ten minste zolang de afloop van de Brexit onzeker is.
Het weerhoudt Timmermans er niet van een frame te gebruiken waar alleen FvD en PVV van kunnen profiteren: voor of tegen EU. Het lijkt nu net alsof dat een reële discussie is, want Timmermans heeft het er zelf ook over. Maar zelfs als de EU morgen op instorten staat, zal die instorting niet vanuit het Europees Parlement komen, maar vanuit de regeringsleiders die de stekker eruit trekken. Dat weet Timmermans allang, maar Baudet zal toch tevreden in zijn handjes wrijven dat het nu plotseling lijkt alsof zijn kernthema enig realiteitsgehalte heeft.
Wordt de PvdA beter van zo’n geluid? Timmermans dwingt de PvdA-Europarlementariërs die een nieuwe periode willen een toontje lager te zingen. Delegatieleider Paul Tang wilde nogmaals lijsttrekker worden, maar heeft zich alvast teruggetrokken. Met hem komt het natuurlijk wel goed: Tang blijft kandidaat-Europarlementariër en nu hij zo’n groot gebaar ‘in het belang van de partij’ heeft gemaakt, zal hij wel de tweede plaats van de kandidatenlijst halen. Ondertussen schaart ook het PvdA-partijbestuur zich achter Timmermans. Stel je voor dat de PvdA-leden er ook nog iets van mogen vinden.
De kans dat de sociaaldemocraten de voorzitter van de Europese Commissie mogen leveren is klein, dus iedereen bij de PvdA schuift een plaats op de lijst op in een tijd waarin de PvdA kleiner is dan ooit. Er is bovendien geen enkele aanwijzing dat de PvdA meer stemmen haalt met Timmermans als lijsttrekker. Er zijn immers zat andere eurofielen verkiesbaar.
Zo zien we hoe dat bij de PvdA gaat: een bobo wil een baantje, wordt daarbij gesteund door het partijbestuur, leden staan erbij en kijken ernaar en minder prominente Europarlementariërs moeten zich daar maar naar schikken. Timmermans geeft vervolgens als dank FvD-standpunten meer legitimiteit. Zit de PvdA nou echt op zo’n lijsttrekker te wachten?
