Het zal een feest zijn geweest, daar in Barendrecht. De lokale partij Echt voor Barendrecht (EVB) won de verkiezingen van vorige maand en kreeg net geen absolute meerderheid: veertien van de 29 zetels. Maar toen alle stemmen waren gesteld, de champagne op was en de onderhandelingen waren gestart, was er van de feestvreugde al snel niets meer over. Bij veertien zetels is er een extra partij nodig om een meerderheid te krijgen en die lijkt er in Barendrecht niet te komen: alle andere partijen willen samen een coalitie vormen, zonder EVB.
De concurrenten hadden op de verkiezingsavond al besloten met elkaar om de tafel te gaan zitten. Uit de bonte verzameling van CDA, SGP-ChristenUnie, VVD, PvdA, GroenLinks en D66 wil niemand aansluiten bij EVB. Zoals dat wel vaker gaat in de gemeentepolitiek gaat het over slechte onderlinge verhoudingen. Het zou bijvoorbeeld gaan om de bestuurswijze van de huidige EVB-wethouders. De EVB heeft een reputatie opgebouwd in Barendrecht: de wethouders zouden ‘machtsspelletjes’ spelen en aan ‘vuile communicatie’ doen.
EVB dreigde ooit de VVD uit de coalitie te gooien en daarom zijn de liberalen boos. Het CDA en de PvdA vinden de mediastrategie van EVB misleidend omdat de partij alle successen claimt en met modder gooit naar raadsleden van concurrenten. Ook heeft een wethouder van EVB een inwoner in een column tot ‘dorpsgek’ gebombardeerd en dat wil SGP-ChristenUnie dan weer niet hebben. Velen vinden het al met al wel welletjes met EVB
Het zou misschien niet zo erg zijn als dit fenomeen beperkt blijft tot Barendrecht, maar er is een patroon. In Tilburg won de LST van Hans Smolders en werd met tien zetels de grootste partij, maar Smolders ligt uit de formatie omdat D66 niet met ze wil samenwerken. In Rotterdam lijkt Leefbaar Rotterdam hetzelfde lot beschoren: weliswaar verloor Joost Eerdmans drie zetels, maar zijn partij is verreweg de grootste. PvdA en D66 willen toch dat Eerdmans eerst afstand neemt van zijn alliantie met FvD. De laatste dagen wordt er alsnog met veel moeite gepraat.
Hoe noemde Thierry Baudet dit fenomeen toch ook alweer? Het is die theorie waarvan sommigen schertsend zeggen dat die uit het eerste jaar van de studie politicologie komt, dat er eigenlijk niets van bewezen is en dat het een ordinaire complottheorie is. Maar kijk dezer dagen naar Barendrecht, Tilburg en Rotterdam en je ziet het partijkartel aan het werk. En dan ook nog eens precies in de vorm die FvD’ers al zouden voorspellen: D66 speelt elke keer een voorname rol. In Tilburg en Rotterdam zelfs een glansrol.
Je hoeft niet eens in het partijkartel te geloven om te zien hoe ongezond dit is. Dat gaat niet over de vraag of grootste partijen per se moeten besturen. In Barendrecht stemde minder dan de helft van de burgers op EVB. In Rotterdam heeft de driekwart niet op Leefbaar Rotterdam gestemd. In Tilburg moeten velen niks van LST hebben. Maar de vraag is wat het oplevert om grote partijen uit te sluiten en daardoor gedwongen moeizame regenboogcoalities te formeren tussen allerlei partijen en partijtjes die ontzettend weinig gemeen hebben, zoals SGP-ChristenUnie en D66 in Barendrecht.
Wat gaan die partijen in Barendrecht nou eigenlijk doen? Ze gaan heel lang formeren om alles voor vier jaar dicht te timmeren omdat de coalitiepartners het op veel punten eigenlijk gewoon oneens zijn. Er komen wanstaltige compromissen uit die het lokale politieke debat voor de komende jaren smoren en die de oppositie vleugellam maken. Net als de coalitiepartijen zelf trouwens. En vervolgens maar klagen dat de verhoudingen in de gemeenteraad zo gepolariseerd zijn en dat de burger geen interesse heeft.
Ik ken EVB uit Barendrecht niet en misschien is het een verschrikkelijke club. Maar is dat een reden om het politieke debat voor vier jaar te smoren zodat burgers vanzelf gaan denken dat er in de lokale politiek niets te kiezen is? Iedereen heeft er belang bij dat lokale politiek bij meer mensen gaat leven. Dat doe je niet door de slechtste gewoontes van het Binnenhof naar de gemeente te verplaatsen.
Dan heeft Baudet een beter alternatief: maak een zakencollege van inhoudelijke experts en werk de komende jaren met wisselende meerderheden. Het debat zal levendiger zijn dan ooit tevoren en alle partijen kunnen resultaten proberen te behalen. Alle kiezers worden in potentie bediend. Daar vaart iedereen wel bij.
