We waren het alweer bijna vergeten, maar Code Oranje bestaat nog steeds. Mocht het u ontschoten zijn: Code Oranje is die nieuwe politieke beweging die de burger via allerlei instrumenten zoals referenda meer inspraak wil geven. De beweging doet een serieuze poging deel te nemen aan de provinciale statenverkiezingen van maart 2019. Dit brengt ons bij de vraag hoe je in de huidige tijd een landelijke politieke beweging annex partij van de grond kunt krijgen. Het antwoord is: doe het vrijblijvend. Deze methode heeft zich immers al bewezen als uiterst onzinnig.
Deze week was er nieuws. Vijf lokale partijen steunen Code Oranje: Trots Haarlem, Gemeentebelangen Bergen, Samen Beverwijk, Vitaal Valkenswaard en SLV Schiedam. Volgens een persbericht beveelt de koepel van lokale partijen Code Oranje inmiddels aan bij haar achterban. Er zouden nog eens tien lokale partijen op het punt staan zich ook aan te sluiten. De eerste vijf partijen gaan volgens de berichtgeving het logo van de beweging voeren. Vooralsnog meldt echter alleen de partij uit Schiedam er iets over op de eigen website. Het enthousiasme spat er dus nu al vanaf.
We zien al jaren dat nieuwe politieke partijen hopeloos mislukken. De lijst van mislukte populistische partijen is lang: GeenPeil, Nieuwe Wegen, Trots op Nederland en vele andere. Het lukte soms hooguit om tot een landelijke beweging vol ruzie en conflict te komen, maar vaak lukte zelfs dat niet. Code Oranje denkt het alternatief te hebben: het alliantiemodel. Forum voor Democratie was een tijdje geleden ook al bezig met deze gedachte. Op lokaal niveau kunnen partijen zich aan Code Oranje verbinden, maar ze blijven tegelijk zelfstandig.
Dat ‘zelfstandig blijven’ is de kern van deze strategie. Bij een echte politieke partij met een landelijke structuur maken politici deel uit van iets groters. Ze mogen het in hun gemeente soms best oneens zijn met hun landelijke partijgenoten, maar ze blijven onderdeel uitmaken van de grotere club. Als het erop aankomt, bepalen de lokale leiders de landelijke partijlijn niet en zijn ze daaraan ondergeschikt. Zie hier de verklaring waarom lokale partijen als paddestoelen uit de grond schieten: als je je eigen partij opricht, ben je ondergeschikt aan niemand en hoef je dus ook naar niemand te luisteren.
Dit is natuurlijk een probleem voor een beweging als Code Oranje die een landelijke beweging wil vormen. Daarom heeft men een handig alternatief: men zoekt een soort partnerschappen met lokale partijen. Een hele onduidelijke constructie die niet veel meer uitdrukt dan inhoudelijke verwantschap. De band is verder geheel vrijblijvend. Zo blijven de baasjes van lokale partijen baas in eigen partij, maar kan het tegelijk toch lijken dat er opeens een landelijke beweging is ontstaan met een enorme achterban. Dat niemand weet wat zo’n verbond precies voorstelt, deert niet.
FvD speelde al met dit idee bij de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar. Het werd groots aangekondigd: er kwam een alliantie met Leefbaar Rotterdam waarvan niemand begreep wat die inhield, maar die vanuit PR-oogpunt wel heel aardig klonk. FvD wilde meer lokale allianties smeden, hoorden we Thierry Baudet zeggen. Toen werd het stil. Veel partijen waren er helemaal niet in geïnteresseerd en als ze geïnteresseerd waren belde FvD ze niet terug. Zo verdween het alliantiemodel alweer snel uit beeld.
Zo makkelijk als FvD een alliantie aanging, zo makkelijk zei men die ook weer op toen dat strategisch beter uitkwam. Het toont de vrijblijvendheid van dit soort informele samenwerkingen. Lokale partijen bestaan vaak uit een handjevol mensen die zich op informele wijze ‘partij’ zijn gaan noemen. Wat heeft Code Oranje deze week dus aangekondigd? Dat onder andere een raadslid uit Schiedam Code Oranje wel leuk vindt en daarom het logo op zijn website heeft gezet.
De aangesloten lokale partijen zullen kandidaten voor Code Oranje gaan voordragen. Dat is ten minste de bedoeling. Maar FvD droeg bij Leefbaar Rotterdam geen enkele kandidaat voor en vice versa. Mensen uit eigen kring kwalificeren altijd beter dan mensen van een andere club. Gaan de aangesloten partijen nu ook de standpunten van Code Oranje over vernieuwing van de democratie uitdragen? Ze zeggen van wel, maar niemand controleert het. De samenwerking op de eigen website zetten lukt al niet.
Veel vrijblijvend gedoe dus en daarmee een minimale kans dat u deze landelijke beweging binnenkort overal tegenkomt. Er is misschien toch wat meer onderling commitment nodig.
