‘Dijk van Europa’ is de titel van het nieuwe boek van PvdA-Europarlementariër Paul Tang. Hij presenteerde het deze week in het Amsterdamse debatcentrum De Balie. PvdA-leider Lodewijk Asscher neemt het boek in ontvangst onder het toeziend oog van een zaal met vol PvdA-sympathisanten. Een lid suggereert dat hiermee de wederopstanding van de PvdA begint. Dat moet een misverstand zijn.
Tang heeft een visie wat de EU in zijn ogen zou moeten doen: grote bedrijven aanpakken zoals Google en Facebook. Die strijken enorme winsten op waar ze geen belasting over betalen. Dat moet de EU gaan regelen. Het pleidooi is helemaal in lijn met de strijd tegen het grootkapitaal waar de PvdA ooit voor heeft gestaan. Toch werkt het niet: deze avond laat zien hoe moeilijk het is om een discussie te voeren over wat de EU zou moeten doen en vooral hoe. Dat zegt alles over de kans om via Tangs boodschap tot een wederopstanding van de PvdA te komen.
We gaan het namelijk eerst over wat andere dingen hebben. Debatleider Martijn de Greve wil weten of dit boek eigenlijk is geschreven ter ondersteuning van Tangs Europese lijsttrekkerschap. Tang heeft onlangs echter plaats gemaakt voor Frans Timmermans. De Greve babbelt over hoe dit nou precies zit. Tang heeft even overwogen de interne strijd aan te gaan, maar hij heeft dat niet gedaan omdat dat gezien zou worden als ‘gedoe’. Al snel blijkt waarom we het over het lijsttrekkerschap hebben: dan hoeven we niet over de EU te praten.
De Greve wil het ook nog even over Rutte-II hebben en over de Italiaanse begroting. Die gaat niet helemaal lekker. Tang vindt het heel zorgelijk wat er allemaal gebeurt. Hij doet een poging te praten over zijn boek, maar eerst wil De Greve nog even praten over de coalitievorming. Tang vertelt dat hij voor coalities over links of over rechts is en dus tegen constructies als PvdA-VVD. Het valt niet mee het onderwerp van deze avond te wijzigen in de Europese aanpak van grote bedrijven. Vrijwel alle andere onderwerpen zijn op voorhand interessanter.
Dan is het eindelijk tijd voor de boodschap van Tang: de burger voelt zich onmachtig en vraagt zich af wie hij nog kan vertrouwen. Er is aan de ene kant sprake van een terugtredende overheid en aan de andere kant worden grote bedrijven alleen maar machtiger. De EU moet er een rol in spelen om die macht te breken, meent Tang. De EU moet de burgers beschermen. Het is een taboe, weet hij, om toe te geven dat nationale bevoegdheden zijn uitgehold en dat ze dus beter naar Brussel kunnen. Dan zou de EU namelijk wel in staat zijn de onmacht te doorbreken.
Dan komt het panel iets zeggen over Tangs plan. UvA-hoogleraar Sarah de Lange merkt op dat dit soort visies alleen aansprekend zijn voor kosmopolieten. Volkskrant-columnist Martin Sommer is eveneens kritisch: de PvdA wil een Europees antwoord op problemen met grote bedrijven, maar velen willen juist geen Europese antwoorden want die leiden tot centralisering van macht in Brussel. De gevoelens van de bevolking zijn nog steeds nationaal en niet Europees. Het ligt dus electoraal niet voor de hand om de EU dit soort taken te geven.
Sommer is lekker op dreef. Bij centralisering hoort meerderheidsbesluitvorming en die werkt niet: dissonante landen worden gebonden aan besluiten van andere EU-landen terwijl draagvlak voor die maatregelen ontbreekt. Nu zijn we na veel omhalen eindelijk aangekomen bij het thema waar het bij Tangs boek over zou moeten gaan: we kunnen er rustig vanuit gaan dat velen het een goed idee vinden om tech-bedrijven belasting te laten betalen. Dan hoeven we zelf minder te betalen. Er is dus reden om de voorstellen van Tang de hemel in prijzen.
De vraag is alleen hoe je dat regelt. Tang zegt dat je met Sommers visie bedrijven niet kunt aanpakken. Sommer suggereert dat zo’n Europese aanpak ook mogelijk is zonder centralisering, door afspraken tussen de hoofdsteden. Hier liggen dus twee varianten op tafel: macht aan Brussel geven door het te regelen via meerderheidsbesluitvorming en het Europees Parlement, of geen macht aan Brussel geven en het als landen onderling met elkaar regelen, eigenlijk buiten ‘Brussel’ om. Wat werkt het beste? Niemand weet het en het is te veel gedoe om uit te zoeken hoe het zit: te weinig tijd, te weinig interesse, te weinig urgentie. Zo blijven alle meningen wat ze waren.
Tang doet zijn best, maar deze avond leren we slechts dat deze discussie nooit een stap verder komt, dat de PvdA met deze boodschap de Europese verkiezingen verliest en dat de bazen van grote bedrijven zich vooralsnog onaantastbaar blijven wanen.
