In 2014 startte Jalta. Het initiatief zag er mooi uit: grote namen als Annabel Nanninga, Frits Bolkestein, Leon de Winter, Nausicaa Marbe en Thierry Baudet gingen ervoor schrijven. Het medium ging op zoek naar abonnees om alle ambities vorm te geven. Een mooie stap in de richting van meer online kwaliteitsjournalistiek, zo leek het. Meer online media met betalende abonnees, dat kon eigenlijk alleen maar een mooie toevoeging aan het medialandschap zijn.
Maar zo ging het dus niet. Naar verluidt haalde Jalta nooit de gehoopte 5.000 betalende abonnees en de ene na de andere schrijver liep er weg. Tegenwoordig is er geen enkele prominente schrijver meer aan Jalta verbonden, zijn er geen abonnees meer en leidt de website een marginaal bestaan. Boze tongen beweren dat het allemaal de schuld is van Jalta-baas Joshua Livestro, maar niemand zocht ooit uit wat er nou echt misging.
Wat een goed idee zou dat zijn, een onderzoek naar de mislukking van een website die er aanvankelijk goed uitzag. Als anderen ooit nog een website met een betaalmuur willen beginnen, zouden ze echt wat van de problemen van Jalta kunnen leren.
Iedereen die een journalistieke startup begint, kan leren van de ervaringen van voorgangers. Twee jaar geleden verdween in Nederland zo’n journalistieke startup van het toneel, even geruisloos als die gekomen was. Yournalism was een crowdfundingplatform voor journalistiek waar ook TPO in de zomer van 2015 gebruik van maakte. In 2016 ging het platform ter ziele. Hoe kwam dat? Lag dat aan het feit dat journalistieke crowdfunding geen volwaardig verdienmodel is? Of hadden de initiatiefnemers van Yournalism hun zaakjes gewoon niet op orde?
Gelukkig is daar de journalistiek die helpt om dit soort vragen tot op de bodem uit te zoeken. Het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten financierde de afgelopen jaren een groot onderzoeksproject naar Nederlandse journalistieke startups. Er werden er zeven onderzocht: TPO, De Correspondent, Follow the Money, Blendle, Reporters Online, Jalta en Yournalism. Afgelopen vrijdag werden de resultaten gepresenteerd in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Dit onderzoek is als Jalta: het leek bij de start zo nuttig, maar het blijkt een enorme mislukking.
Want wat ging er mis bij Jalta? We leren uit dit onderzoeksproject dat er veel ruzie is gemaakt, maar dat wisten we uit de reguliere media ook al. De vraag hoe Jalta nou precies wordt gefinancierd wordt niet beantwoord, waarom alle bekende namen binnen no time wegliepen is onduidelijk, wie er een bijdrage leverden aan het redactionele beleid blijft vaag en het is een raadsel waarom mensen die op later tijdstip voor Jalta zouden gaan schrijven dat nooit zijn gaan doen. Ook geflopte media verdienen meer journalistieke aandacht, want juist van die voorbeelden kunnen nieuwe startups leren.
Wat ging er mis bij Yournalism? Het vrijdag gepresenteerde onderzoeksproject suggereert dat het misging omdat een investeerder op een cruciaal moment afhaakte. Dat zal best, maar liep het ondertussen prima dan? Er is geen analyse van het vermoedelijke businessmodel van de startup, namelijk handel in donateursgegevens. Waarom stonden er zo weinig journalistieke projecten op die website? Zijn journalisten niet te porren voor crowdfunding of was het de belabberde werkwijze, waarbij deelnemende journalisten hun eigen donateurs niet eens een mailtje konden sturen?
Via dit onderzoek naar startups komen we nauwelijks iets te weten over hoe het deze bedrijfjes echt verging. De onderzoekers komen niet verder dan het intrappen van open deuren. De conclusie is dan ook – niet lachen – dat een startup geen uniek idee hoeft te hebben maar dat initiatiefnemers wel hard moeten werken, geluk moeten hebben en goede marketing nodig hebben. Goh.
Bij de presentatie in Pakhuis de Zwijger mogen bazen van nog bestaande startups reclamepraatjes afsteken zonder één kritische vraag te krijgen. En dat terwijl er meer dan ooit behoefte is aan kennis om toekomstige initiatieven te kunnen helpen. Zo ver kwamen de onderzoekers van dit project echter nooit: het bleef bij kritiekloze verhaaltjes. Dus geen kritische vragen over de mislukking van Blendle en ook geen enkele vraag over de ronduit bespottelijke suggestie dat Amerika Rob Wijnberg nodig heeft voor journalistieke vernieuwing.
Bij de presentatie van de resultaten zitten meerdere studenten journalistiek in de zaal. Ze willen ook wel een startup beginnen. Dankzij onkritische onderzoeksprojecten als deze beginnen zij straks hun nieuwe startup weer helemaal vanaf nul.
