Als Thierry Baudet iets zegt, klinkt het vaak heel overtuigend. Ten minste, als je er niet al te lang over nadenkt. Onlangs liet Forum voor Democratie (FVD) weten 10.000 leden te hebben. Inmiddels zouden het er alweer meer zijn. Het moet de sfeer oproepen dat FVD een enorm succes is en binnenkort de grootste partij van Nederland wordt. Bij EenVandaag meldde Baudet dat over vier jaar twintig zetels voor FVD “een mooi streven” is. De vraag is: waar zouden die zetels vandaan moeten komen? Wie moet er aan het Binnenhof in paniek raken van dit voornemen?
We zien hier een bijzondere prestatie van Baudet: hij is niet goed te vatten in de bestaande inzichten over populistische partijen. Kijk naar het recente boek The Populist Explosion van John B. Judis. Hij beschrijft hoe populisten de Europese en Amerikaanse politiek veranderen. Het boek besteedt aandacht aan Amerikaanse voorbeelden als the Tea Party, Occupy Wall Straat, Bernie Sanders en Donald Trump, maar ook aan Europese zoals het Front National en de Deense Volkspartij. U raadt het al: dit boek zegt veel over de PVV, maar voor FVD ligt dat aanzienlijk anders.
De ondertitel van dit boek zegt veel over de inhoud: How the great recession transformed American and European politics. In veel analyses van dit soort partijen gaat het om hun migratiestandpunten, maar Judis kijkt juist naar hun economische programma. Hij laat zien dat veel populistische partijen tijdens hun bestaan een draai maakten. Ze begonnen vaak als strijders voor een kleinere overheid en tegen hoge belastingen. Rechtser dan de VVD, als het ware. Geert Wilders is het perfecte voorbeeld. Toen hij in 2004 de VVD verliet, wilde hij een rechtsere partij beginnen.
Maar Wilders veranderde zijn koers: hij omarmde de verzorgingsstaat en werd zo sociaaleconomisch links. Judis laat zien dat Wilders hiermee in het gezelschap is van vele anderen zoals de Deense Volkspartij en het Front National. Deze linkse agenda past bij hun anti-migratiestandpunten en EU-kritiek. Deze partijen willen de verzorgingsstaat beschermen door migranten er geen recht op te geven. De EU leidt bovendien door de euro en het stabiliteitspact vaak tot bezuinigingen die het moeilijk maken de verzorgingsstaat overeind te houden. Daar willen populisten dus ook vanaf.
Deze agenda dreef veel burgers richting populistische partijen, schrijft Judis. Een economisch rechts programma is voor veel burgers simpelweg niet aantrekkelijk, zo zagen we al bij VNL van Jan Roos. Na een linkse draai is dat voor populisten een stuk gemakkelijker. De PVV concurreert door haar draai niet meer alleen met de VVD op thema’s als migratie en veiligheid, maar ook met linkse partijen op zorg en sociale zekerheid. De PVV is een concurrent van vrijwel elke partij, met uitzondering van het diametraal tegenovergestelde GroenLinks.
Hoe zit dat met FVD? Baudet profileert zich vrijwel uitsluitend op niet-economische thema’s als migratie, EU en directe democratie. Er is geen uitgesproken economische lijn. Aan de ene kant is FVD rechts want belastingen moeten omlaag en werken moet veel meer lonen dan een uitkering, precies zoals Wilders dat in de eerste PVV-jaren bepleitte. Maar aan de andere kant is FVD links want het eigen risico moet worden verlaagd en de eigen bijdrage gemaximeerd. Op deze punten heeft FVD de populistische draai naar links al gemaakt of is simpelweg nooit rechts geweest.
Baudet-fans zullen ongetwijfeld zeggen dat links en rechts verouderde begrippen zijn en dat het dus sowieso niet uitmaakt in welk hokje we FVD moeten plaatsen. Toch is dat kortzichtig. Krijg je met Baudet een economisch programma zoals bij de PVV, of hebben ondernemers en goed verdienende VVD-stemmers uit Laren en Bloemendaal ook iets aan FVD?
Als FVD alleen een anti-migratie partij is zonder economisch doortimmerd verhaal, zit Baudet alleen op de thema’s die de PVV groot hebben gemaakt. Bij Wilders wil hij dus kennelijk zijn zetels halen. Of Baudet in dat geval voor kiezers aantrekkelijker is dan de PVV – bijvoorbeeld als de economie tegenzit – staat nog te bezien. Economisch kunnen veel burgers hun vingers niet branden aan het linkse PVV-programma, maar hoe dat bij Baudet zit weten we niet. Baudet kan dan beter onomwonden kiezen voor de linkse PVV-koers.
Natuurlijk zou FVD ook zetels van de VVD kunnen afsnoepen. Maar op het terrein van migratie en Europa verschuift de VVD al heel lang in FVD-achtige richting. Zonder een economisch programma rechts van het midden, zullen maar weinig VVD’ers nadenken of ze de overstap moeten wagen. In een tijd vol juichverhalen over FVD, is het nuttig Baudet eens over de economie door te zagen.
