Het kopdoekjesverbod en dat elke moslim niet goed is, dat is natuurlijk ook onzin. Bij alle geloven zitten er slechte mensen, dus in hun geloof ook. Ik ben er wel tegen dat ze zo en masse alles krijgen, zonder daar iets voor te hoeven afleggen, dat ze maar kunnen doen en laten wat ze willen. (…) Ze worden overal ontzien: in hun gebruiken, in hun cultuur, en als je het over eerwraak hebt, dat wordt gewoon geaccepteerd. En op sommige scholen mag Sinterklaas niet meer gevierd worden omdat de moslims daar aanstoot aan nemen. Of dat er geen kruis meer mag hangen. Het zijn kleine dingen, ze bewijzen dat ze op hun manier zo fanatiek zijn. Ik zal een voorbeeld geven. Het was de vorige week op tv, er was een jonge knul, dat was een moslim, die wou sterven voor zijn geloof, dus hij wou zichzelf opofferen, en waarom? Dan kreeg hij tachtig vrouwen in de hemel. Toen zei hij ook nog, dat als hij wat gedaan had voor het geloof dat heel goed was… dan kreeg hij het dubbele. Arme man, ze worden echt gehersenspoeld. (Interview 6)
Twijfel over moslims
De PVV-stemmer hierboven weet het eigenlijk ook niet precies. Zijn moslims nou slecht? Ze zijn heel fanatiek en lijken zaken op te leggen aan Nederlanders, bijvoorbeeld dat Sinterklaas niet meer gevierd mag worden. Of zijn moslims niet slecht maar zielig, omdat ze door imams worden gehersenspoeld? En wat kunnen we eraan doen? Heeft het zin om op de PVV te stemmen? De PVV is ertegen dat moslims zomaar allerlei dingen krijgen en worden ontzien, dus dat is mooi, maar er komt meteen ook een kopvoddentax bij. En dat zien veel PVV-stemmers juist helemaal niet zitten.
Het belangrijkste kenmerk van PVV-stemmers is niet dat ze sterke standpunten hebben over bijvoorbeeld de islam, maar juist dat ze sterk twijfelen over wat ze nu van een onderwerp als de islam moeten denken. Het gaat bij andere thema’s niet echt anders. Wat moet er nu precies gebeuren in de zorg en in hoeverre zorgt de PVV daar daadwerkelijk voor? En wat is een goede manier om samen te werken in de EU en in hoeverre stimuleert de PVV die samenwerking? Er zijn steeds voors en tegens, en de PVV zegt systematisch dingen waar haar achterban het deels mee eens is, en deels mee oneens.
De partijelite
Hoe anders is dat bij de partijelite van de PVV. Jan Jaap de Ruiter laat in zijn boek ‘De ideologie van de PVV’ overtuigend zien dat Martin Bosma een onhoudbare vorm van zwart-wit denken hanteert over multiculturaliteit, christendom, islam, joden en de linkse partijen. De Ruiter schreef dit boek omdat hij zich zorgen maakt over de uitsluiting van bevolkingsgroepen. Dat is een relevante zorg als we kijken naar de uitlatingen van Martin Bosma, maar is het ook een relevante zorg als we kijken naar de grote PVV-aanhang?
We kunnen PVV-stemmers vinden die de islam haten en die van Nederland een monoculturele staat willen maken. Dit is een groep die we veel horen, maar de meeste PVV-stemmers zijn juist tegen de uitsluiting van bevolkingsgroepen. Zij voelen zich slechts door de omstandigheden gedwongen dat ideaal minder prioriteit te geven. Veel PVV-stemmers hopen vooral dat Wilders’ voorstellen in gematigder vorm door anderen worden overgenomen. Het is hen een gruwel als Wilders’ woorden letterlijk worden uitgevoerd, juist omdat die zo zwart-wit zijn.
Veel PVV-stemmers zijn zwevende, twijfelende stemmers. En daarin wijken ze – net als hun bij hun ideeën over transparantie – nauwelijks af van de kiezers van andere partijen.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie en bereidt een boek voor over de achterban van de PVV.
