Vroeger, tot enkele jaren geleden, diende je een staatshoofd of op zijn minst een belangrijke belangenorganisatie te zijn als je ergens afstand van wilde nemen. Dankzij Twitter is dit allemaal gedemocratiseerd. Iedere zichzelf serieus nemende Nederlander kan tegenwoordig (al dan niet in Koninklijke meervoud) afstand nemen van gedane uitspraken door anderen.
Zo wil het nog wel eens gebeuren dat een zeer orthodox christelijke partijleider iets zeer christelijk orthodox zegt over abortus. Of een politicus met de zelfde mate van nuance als zijn haarkleur voor een even zo genuanceerd publiek van ADO-Hagenezerts iets roept over minder Marokkanen. Geen nood: dankzij Twitter kunt u daar direct afstand van doen. Gelukkig maar, want zwijgen is toestemmen en voor je het weet denken mensen dat je het er mee eens bent.
De gre(e)tigheid waarmee iedereen maar afstand wil doen van bepaalde uitspraken laat zien hoe megalomaan Nederland is geworden. Van elke radicale scheet wordt tegenwoordig afstand gedaan. Uiteraard neem je niet afstand ten overstaan van je directe omgeving, zoals vroeger bij de koffieautomaat of in de kroeg, maar het liefst richting zoveel mogelijk publiek. Het is natuurlijk wel de bedoeling dat vooral anderen weten hoe oneens je het met iets ergs bent; de daaruit volgende conclusie dat je daardoor een goed mens bent met functionerend moreel kompas kunnen de Twitter-volgers vanzelf wel trekken. Dat hoef je zelf tenslotte niet te doen. Met een beetje geluk mag je vervolgens ergens aan een talkshowtafel aanschuiven om met veel bravoure en morele trots te vertellen hoe erg je wel niet afstand neemt, hoe mijlenver die afstand wel niet is en hoe je daar zo op bent gekomen. Je moet het maar durven, afstand nemen van iets wat elk weldenkend mens een stuitend domme verschijning vind. Daar mag je best een beetje trots op zijn natuurlijk.
Het is een glunderende “zo, hoor mij nou eens stelling nemen” trots die voorheen alleen passend zou zijn geweest als het zou gaan om een ondergedoken verzetsstrijder in nazi-Duitsland die op een goede dag besloot om hoogstpersoonlijk op Hitler af te lopen om hem eventjes te vertellen dat het maar eens schluss moet zijn, maar vrees niet: ook heldenstatus is gedemocratiseerd. Anno 2014 hoef je niet meer achter een boekenkast te zitten of omwille van je standpunten te vrezen voor je eigen veiligheid, om je te kunnen laven aan de verslavende waan van naoorlogs verzet. Wij kunnen ons tegenwoordig moreel superieur wanen door luidkeels de meerderheidspositie te verdedigen dat het heel stom is als je roept om minder Nederlandse burgers van Marokkaanse afkomst.
Zo’n uitspraak is net zo gestoord als de suggestie dat mensen die dergelijke gekke dingen zeggen misschien wel gráág neergeschoten willen worden. Net zo gestoord als nieuwsbrengers (hallo RTL Nieuws, Telegraaf, NRC en BNR) die ons burgers gaan vertellen dat zij afstand nemen van bepaalde nieuwsfeiten waar hun primaire taak is deze gewoon te rapporteren.
Gelukkig leven wij in een vrij land, en mogen mensen die het fijn vinden om hun eigen morele erectie op te wrijven door te twitteren dat ze aangifte hebben gedaan dat gewoon lekker doen. Gelukkig leven wij in een vrij land en mogen politici rare en onaardige dingen roepen waarom zij bepaalde mensen eigenlijk bepaalde rechten niet gunnen: of het nou gaat over de keuzevrijheid van vrouwen ten aanzien van abortus of over het ‘terugsturen’ van Nederlandse burgers naar ehm…ja. Gelukkig kan dit allemaal en gelukkig weten wij zo ook welke rechten mensen elkaar misgunnen – des te meer reden er zuinig op te zijn. Het is niet leuk om te horen, maar jammer joh: dat is democratie. Democratie bestaat bij gratie van onenigheid en dat gaat er soms hard aan toe.
Tegelijkertijd is vrijheid van meningsuiting nooit bedoeld om je te beschermen tegen de stomme mening van anderen. Dus er kan door de PVV wel worden gemiept dat je ‘niets meer mag zeggen’ of dat er ‘een hetze’ tegen je partij heerst, maar hier gaat het om particuliere meningen die gewoon geuit mogen worden. Hoe bloedirritant deze moraalselfies ook zijn, ze mogen er zijn. Net zoals dat bloedirritante gezever over Marokkanen om je eigen zetelverlies mee te maskeren er mag zijn. Als we daar niet uitkomen met zijn allen, dan gaan we naar de rechter. Zoals het heurt in een democratische rechtstaat.
Het enige dat wij mogen hopen, is dat de morele verontwaardiging even groot wordt wanneer wij ons echt zorgen moeten gaan maken: wanneer bepaalde vrijheden worden afgenomen door de overheid. Wanneer bijvoorbeeld wetten worden gemaakt die dus wel bepaalde ‘soorten’ paspoorten gaan splitsen (waarmee het ene Nederlandse paspoort wat meer gelijkwaardig dan de ander zou worden) of wanneer rechtsgelijkheid wordt ondermijnd door bij wet vast te leggen welke mening wel en welke mening niet kan. Laten we hopen dat die morele verontwaardiging zich dan ook uit in een mobilisatie van de morele selfiebrigade.
Vooralsnog vrees ik dat deze mobilisatie alleen plaatsvindt als mensen het goed uitkomt en er een goedkope en immer gegarandeerde pay-off is. Zoals het collectief krijgen van een fatsoenserectie en je kunnen baden in een gezamenlijk moreel “Ja dat vind ik oooooooook, aaaah wat zijn wij toch toleraaaaant”-ejaculatie, dat is tenslotte nog altijd een prettigere reactie op het ventileren van je mening dan deze beantwoord te zien met bedreiging of repressie.
