Als ik kwaad ben, dan voel ik dat vaak tintelen in mijn benen, vooral als ik stil zit. Adrenaline schiet naar mijn benen, waar razendsnel een vecht- of vluchtreactie wordt voorbereid. Maar met wie moet ik vechten en waar zou ik naartoe moeten rennen? Er staat geen beer voor mijn neus en er rommelt geen inbreker aan het raam. Ik lees dan bijvoorbeeld gewoon een nieuwsbericht van Teletekst. That’s all. Over dat het begrippenpaar ‘allochtoon’ en ‘autochtoon’ per direct zal verdwijnen uit onze taal omdat ‘het niet precies genoeg en stigmatiserend is’. Ik voél wel een beer in de buurt, zou dat het zijn? En wegrennen wil ik ook, voor George Orwell’s Partijleden, die bij het Ministerie van Waarheid, pardon, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) werken en in een reactie op het verbod zeggen ‘niet van de taalpolitie te zijn’ en ‘zo nu en dan grote opruiming moeten houden’. Dit is het engste wat ik in jaren heb gelezen.
Ze zijn bij de WRR natuurlijk wel van de taalpolitie. Vertrouw mensen -vooral bij instanties- altijd als ze je vertellen wat ze allemaal niét doen of zijn; dan is dat namelijk wat ze wel doen of zijn. En waarom eigenlijk ontkennen? Als ze niet van de taalpolitie willen zijn, kunnen ze misschien ook gewoon het woord ‘taal’ opheffen, en veranderen in Orwell’s ‘Nieuwspraak’ en ‘Gedachtenpolitie’ introduceren om de fronzen die van tijd tot tijd nog op onze hoofden verschijnen met geweld glad te strijken. Dat accepteerden de murw geslagen mensen in Oceanië ook hoor, gewoon een kwestie van een paar jaar stug doorgaan met gaslighting, zodat mensen niet meer vertrouwen op hun eigen geheugen en perceptie van de werkelijkheid.
Nu denken jullie misschien, maar woorden kunnen toch in onbruik raken omdat ze de toets aan de werkelijkheid niet meer doorstaan? Een vrijgezelle vrouw van veertig noemen we toch ook geen ‘ouwe vrijster’ meer, maar gewoon vrijgezel of zelfs ‘single and fabulous’? In de loop der tijd is de afgedankte vrouw verdwenen, omdat de omstandigheden veranderden, onze waarden en normen. Nu gaat het andersom, en niet bepaald over onbenullige zaken. Woorden worden per direct afgeschaft met het doel de omstandigheden te veranderen, om de werkelijkheid te veranderen. Om straks de Westerse, Nederlandse, Europese, moderne cultuur in een nieuw historisch jasje te kunnen steken. Een die misschien beter past bij een verder niet nader te definiëren groep mensen.
Ook in Duitsland wordt hard gewerkt aan Orwelliaanse ‘Nieuwspraak’, aan een nieuw narratief, een poging de toekomst beheersbaar te maken door het verleden (de taal, de geschiedenis) te veranderen. Dat narratief moet ongeveer gaan luiden dat Duitsland ‘geen dominante cultuur heeft’, dat het een ‘immigratieland’ is en dat Duitsers zich moeten aanpassen aan immigranten. Er zijn al cursussen Arabisch voor autochtone (vandaag mag nog wel nog toch?) Duitsers. Overeenkomstig de strekking van de Nederlandse WRR-publicatie, hebben volgens de Duitse sociologe Annette Treibel immigranten ook het recht om ‘oorspronkelijk’ Duits te zijn. ‘Oorspronkelijkheid’ als woord wordt dan in de nieuwe betekenis: ‘hij of zij die bekend is met de omstandigheden in zijn omgeving’. I kid you not.
‘Wie het verleden beheerst,’ zo luidde de partijleuze, ‘beheerst de toekomst: wie het heden beheerst, beheerst het verleden.’ En toch was het verleden, al was het van nature veranderbaar, in wezen nooit veranderd. Wat nu waar was, was altijd en eeuwig waar. Het was doodsimpel. Daar was niets anders voor nodig dan een eindeloze reeks overwinningen op je eigen geheugen. ‘Realiteitscontrole’, noemden ze dat; in Nieuwspraak: ‘dubbeldenk’.’
Uit: 1984, George Orwell
Sociologen zijn de nuttigste idioten van onze tijd, ze zijn de Syme’s uit Orwell’s 1984. Syme, een specialist in ‘Nieuwspraak’ op de Wetenschappelijke Afdeling van het Ministerie van Waarheid, en een collega van de hoofdpersoon, Winston, doet me in alles denken aan de mensen die weggelopen uit 1984 onze werkelijkheid geweld aandoen met ‘dubbeldenk’. Op een ‘intellectuele manier venijnig recht in de leer’ beschrijft Winston ze. Dat komt aardig overeen. En voor wie het boek kent, en de kernboodschap, weet dat de zelftwijfel aan de wortel van elke vorm van onderdrukking ligt. De mensen moeten gaan twijfelen aan elke waarheid. Denken, laat staan beweren, dat twee plus twee vier is, is al foute boel.
Hoe lang kun je -zoals ik- blijven hopen nog elke dag wakker te worden op oudejaarsdag 1983? Want meer nog dan de profetische waarde van Houellebecq’s Onderwerping neigt Orwell’s 1984 naar een documentaire over onze tijd, waarin vooral het vage gevoel dat Winston nog heeft over zijn leven: ‘kaal, smoezelig en lusteloos’, mij angstig – en kwaad maakt. Smoezelig, ja dat is het woord voor de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid, voor de sociologen in Europa die ‘oorspronkelijkheid’ buit willen maken, die niet kunnen wachten tot de laatste oliebol op oudejaarsdag op is, het laatste glas bubbels naar binnen en 1 januari aanbreekt, wanneer ook anderen smoezelig zullen zijn.
Vrijheid is key, dat is zeggen dat wij vrije mensen waren in een land, waar andere mensen bij kwamen wonen, die ondanks onze gastvrijheid niet zo van onze taal en gewoonten, en vrijheid bleken te houden, maar die wel onze vrijheid gebruikten om ons te dwingen vrijheid op te geven, wetende dat wij dat zouden doen. Winston: ‘Vrijheid is de vrijheid om te zeggen dat twee plus twee vier is. Als dat geoorloofd is, volgt al het andere vanzelf.’ En blijft ‘Nieuwspraak’ en ‘dubbeldenk’ gewoon thuis in hele goede boeken.
