“Besluiten worden niet genomen, maar overkomen ons.” Dat legde Geert Teisman, hoogleraar in de complexiteit, uit aan ambtenaren. Tijdens de masterclass ‘Sturen op geluk in het publieke domein’, van de Erasmus Happiness Economics Research Organization, onderdeel van de Erasmus Universiteit. In een negendaagse cursus – à 7.950 euro per persoon – leren ambtenaren hoe ze burgers gelukkig kunnen maken. Gelukkig blijft het niet bij theorie alleen. Almelo heeft bijvoorbeeld al een geluksbudget en Roerdalen zelfs een gelukscoördinator, die in de gemeente geluksplekken heeft aangewezen die voor bewoners geluksverhogend zouden zijn. De gelukscoördinator van Schagen waarschuwde in NRC Next echter voor al te hoge verwachtingen: “Sturen op geluk is eigenlijk wat we nu ook al doen … maar dan met een snufje bevlogenheid.”
Dinsdag had ik in de Tweede Kamer een overleg met minister Blok, die de zieke Plasterk verving. Hem hield ik dit voorbeeld voor, maar de minister weigerde commentaar te geven op dit soort cursussen. Mogelijk omdat het ministerie van Binnenlandse Zaken juist zelf een actieplan voor het lokale bestuur had opgesteld, met daarin ook allerlei dure cursussen. Ik ben bij dat Plasterk weer terug is en heb hem direct opheldering gevraagd. Eerder berichtte ik u over het project ‘Gemeenten van de Toekomst’, dat het ministerie organiseert samen met BeBright Consultancy. Een cursus waarin lokale bestuurders worden uitgenodigd om na te denken of mensen in hun gemeente in een ‘Ikhoven’, een ‘Samendam’ of een ‘Staatsburcht’ zouden willen wonen – alleen de website kostte 85.000 euro. Ik weet niet of burgers echt zitten te wachten op een bestuurder die hen komt vertellen dat ze leven in een Ikhoven, of op een ambtenaar die hen vertelt dat besluiten ons eigenlijk ‘overkomen’. Ik denk dat mensen liever gewoon thuiszorg willen, of jeugdzorg voor hun kind, of aan een baan willen worden geholpen.
Deze regering heeft moeilijke en dure taken, zoals thuiszorg, jeugdzorg en reintegratie, bij de gemeenten over de schutting gegooid, die dat vervolgens voor veel minder geld moesten gaan doen. Veel gemeenten konden dat helemaal niet en hebben daarom dure consultants ingehuurd. Die konden ook geen zorg organiseren, maar wel ambtenaren op dure cursussen sturen. Besluiten over zorg worden genomen in samenwerkingsverbanden, waar een wethouder vaak weinig over te zeggen heeft. De zorgtaken worden overgelaten aan grote zorgbedrijven, waar de gemeente evenmin over gaat. De raadsleden worden ondertussen overladen met stapels informatie, waar ze vaak ook geen wijs uit worden. Volksvertegenwoordigers, die het raadswerk doen uit liefde voor hun stad of dorp, worden steeds meer volksambtenaren, die tot diep in de avond boven de papieren zitten. Het raadswerk wordt daardoor steeds saaier en daar helpt geen cursus aan.
Het cursusaanbod zegt veel over de staat van het lokale bestuur en laat zien hoe gemeenten zijn losgezongen van hun burgers. Zo is er de cursus ‘Greep op de burgerparticipatie’, of ‘Hoe luister je naar de burger’. De meest zinnige cursus lijkt mij nog ‘Hoe temper je verwachtingen’, als antwoord op de opgeblazen verhalen van al die dure consultants. De meest invloedrijke consultancy-goeroe op dit moment is de Amerikaan Benjamin Barber, schrijver van If Mayors Ruled the World (2013). Burgemeesters zijn bij uitstek in staat om lokale problemen aan te pakken, stelt Barber terecht. Daarom zouden zij ook beter de grote problemen van de wereld kunnen oplossen, meent hij vervolgens. Daartoe zouden we een parlement van burgemeesters moeten oprichten. Een curieus idee, dat wel nergens serieus zal worden genomen, zou je denken. Toch is er wel degelijk een land waar bestuurders gevoelig zijn voor dit soort praatjes.
Afgelopen zondag is in Den Haag het Wereldparlement van Burgemeesters opgericht, onder bezielende leiding van de Haagse burgervader Jozias van Aartsen. Ook de burgemeesters van Amsterdam, Rotterdam en Utrecht doen mee aan dit project. De ambities zijn niet gering, zo gaan deze burgemeesters zich bezighouden met onder meer vluchtelingen en migratie, klimaatverandering en duurzame economie. En ze zetten er de pas in. Volgende maand al zullen de burgemeesters opnieuw bij elkaar komen, dit keer tijdens een luxe conferentie in het mooie Ecuador. Ook daarna zal veel moeten worden gereisd en geconfereerd en overlegd met allerlei andere organisaties die wereldproblemen moeten oplossen, zoals de OESO, de Wereldbank en de Verenigde Naties. Door Nederlandse burgemeesters, die niet door hun bevolking zijn gekozen, maar zich wel door consultants hebben laten opblazen tot redders van de wereld.
