Deze week berichtte de BBC dat drie Turkse academici zijn ontslagen wegens een pornoproject van een student. De student zakte, gaf echter een interview en pardoes werd de hele afdeling Communicatiewetenschap gesloten (zie bericht NOS). Nederlandse en Vlaamse nieuwsmedia vertaalden het bericht letterlijk, inclusief de stelling van de BBC dat dit incident kenmerkend is voor de spanning tussen “de traditionele waarden die in grote delen van Turkije nog altijd gelden, en de meer liberale opvattingen die vele inwoners van Istanboel erop nahouden”. Dit is echter niet waar. Ook in Nederland weet het hoger onderwijs niet om te gaan met porno.
Aanstoot
De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) kende in maart 2010 een relletje om porno. Voor de opleiding Creatieve Therapie moesten scholieren experimenteren met hun grenzen. Een scholier hing porno uit een blaadje op in de gang. De volgende dag bleek dat twee conciërges de porno hadden verwijderd. De scholier mocht in discussie met locatiebeheer: “Zij vonden dat de plaat een raar beeld van de school geeft. Voor ouders, maar ook voor andere studenten”. Het hoofd Facilitaire Dienst gaf de conciërges gelijk: “Ik vind dat zulke foto’s hier niet passen. Mensen kunnen daar aanstoot aan nemen” (quotes uit Sensor).
Ook aan de zo rood gewaande Universiteit van Amsterdam komt dit voor. In 2008 en 2009 gaf ik een eerstejaarsvak bij Communicatiewetenschap waarin studenten leerden actuele thema’s vanuit een wetenschappelijk perspectief te benaderen. In de hoorcolleges lieten we steeds voorbeelden zien van de thematiek, zoals gewelddadige games en vunzige videoclips. Een college handelde over blootstelling aan seksueel expliciet materiaal online en ik wilde daarom internetporno laten zien. In het docententeam was hier bezwaar tegen. “Het zou mogelijk studenten kunnen kwetsen.” “Misschien zitten er wel Moslims in de zaal.” “Porno om 9 uur ’s ochtends is onverantwoord.”
Lacherig
Studenten kunnen niet nadenken over media en hun betekenis en effect zonder het materiaal te kennen. Seks in videoclips en seks op het internet zijn totaal verschillende vormen van seks. Als je wilt discussiëren over de seksualisering of pornoficatie van de samenleving, is het noodzakelijk dit genre te analyseren. Door porno te tonen, maak je het bespreekbaar. Door er niet over te giechelen, haal je het uit de lacherige sfeer. Door er niet hysterisch over te doen, wordt duidelijk dat sociale wetenschap niet gaat over wat jij belangrijk of interessant of waardevol vindt, maar over hoe mensen samen de wereld inrichten en welke rol bijvoorbeeld media en instituties daarbij spelen.
In het college heb ik de voorpagina van YouPorn.com laten zien, waarop ‘bewegende beelden’ te zien zijn als je met je muis de meisjes aan zet (klik als je 18 bent!). De spanning was uit de zaal toen ik aankondigde dat dit college minder interactief zou zijn dan studenten van me gewend waren. Geen van de studenten maakte bezwaar tegen YouPorn, al wendde een meisje met een hoofddoek haar blik af. De studenten waren meer van slag toen ik “poesjes” intypte in google afbeeldingen (wat niet eng is, kijk zelf maar). Tijdens de werkgroepen werd er niet gegiecheld, maar voerden de studenten gefundeerde discussies over de legitimatie van de zorgen die worden uitgesproken over blootstelling aan dergelijk materiaal op het internet. Niets aan de hand dus.
Zelfcensuur
Preventieve verboden zijn kenmerkend voor de Nederlandse angst om te kwetsen. In Turkije werden de medewerkers ontslagen nadat er ophef kwam en ouders hun zorgen kenbaar maakten. Hoe erg het ontslag van de docenten ook is, in Turkije wordt de spanning tussen liberale en traditionele waarden in ieder geval manifest door te discussiëren. Mijn docententeam was dit liever voor. Het idee “laten we het maar niet doen want stel je voor…” leidt tot zelfcensuur die wetenschappers misstaat. Het betekent dat de discussie uit de weg wordt gegaan, omdat het hele idee van discussie als mogelijk aanstootgevend wordt gezien. Als wetenschapper, en helemaal als sociaalwetenschapper, moet je discussie juist opzoeken. Zwichten voor imaginaire tirannen, de allerergste moraalpolitie.
Linda Duits werkte als Universitair Docent aan de UvA. Ze is nu kapitalist.
