In het Amerikaanse Boston nam ik deel aan de Middle East Studies Association (MESA) conferentie 2016. Op deze conferentie komen arabisten, islamwetenschappers en islamologen uit de hele wereld bijeen om over hun vakgebieden te praten. Er waren talloze lezingen (ik gaf er ook een, over het islamdebat in Nederland), workshops en presentaties en het aantal deelnemers was zeker meer dan 400. Het was voor mij een uitstekende gelegenheid om mijn licht op te steken over de reacties van mijn collega’s en van de Amerikanen op de verkiezing van Donald Trump als nieuwe president.
In de eerste plaats valt het mij in zijn algemeenheid op dat Amerikanen, ook zij die democratisch gestemd hebben, de verkiezingsuitslag zonder al teveel morren accepteren. De gedachte is: we hebben een democratie en dit is de uitslag en die hebben te accepteren. Een ware democratisch houding!
Maar natuurlijk is er zorg. Zeker in het democratische Massachusetts waarvan Boston de hoofdstad is. De grootste zorg lijkt nog niet eens de persoon van de nieuwe president zijn. Veel Amerikanen en veel collega’s zeggen dat het met hem allemaal wel mee kan vallen. Maar waar men zich wel grote zorgen over maakt is de entourage van de president. Het gaat hier om de benoeming van -vrijwel alleen maar- mannen die bekendstaan als neoconservatief of die in het verleden racistische, dan wel fascistisch en ook homofobe uitspraken zouden hebben gedaan.
En dit soort mannen beïnvloeden de nieuwe president op ideologisch vlak. De verwachting is dat die beïnvloeding vooral de positie van moslims in Amerika raakt. Er is voortdurend sprake van het toekomstige ‘registreren’ van moslims. Omdat zij dragers zouden kunnen zijn van het virus van het moslimterrorisme. Het generaliserende karakter van een dergelijk operatie roept veel weerstand op.
Een ander belangrijk punt is de Midden-Oostenpolitiek van de nieuwe president. De verwachting hier is dat hij nog isolationistischer zal zijn dan Obama. Het klinkt raar maar toch is het zo dat Obama en Trump meer op elkaar lijken als het gaat om de Midden-Oostenpolitiek dan dat ze van elkaar afwijken. Obama had indertijd de beroemde ‘rode lijn’ getrokken als het regime van Assad chemische wapens zou gaan gebruiken. Dat deed de Syrische president, maar Obama deed niets. Obama maakte een deal met Iran. Obama liet de Russen begaan in Syrië. Het bizarre is dat de toekomstige president Trump zegt goeie vrienden te willen zijn met president Poetin van Rusland. In zekere zin is dat een voortzetting van de ruimte die Amerika al gaf aan Rusland in het Midden-Oosten. Obama en Poetin konden als karakters slecht door één deur. Maar politiek waren ze het stilletjes opmerkelijk met elkaar eens wat het Midden-Oosten betreft. Het algehele gevoel was hier ook dat met een president Hillary Clinton Amerika het pad van het interventionisme weer zou gaan inslaan. En dat is iets waar men hier in Amerika absoluut geen zin meer in heeft. Conclusie is dus dat misschien zelfs democraten straks tevreden zijn met de Midden-Oosten politiek van president Trump.
Op de conferentie sprak ook de bekende wetenschapper en opinion maker Joshua Landis, kenner van de Arabische wereld. Hij gaf aan dat volgens hem Amerika het noordelijk gedeelte van het Arabische schiereiland al opgegeven had en aan de Russen had ‘overgedragen’. Hij doelde daarbij op het noorden van Syrië en Irak. Ik vond dat nogal een gewaagde stelling en vroeg hem na zijn lezing hoe hij zijn uitspraak zag in verband met het feit dat Amerikanen toch ook de Syrische Koerden steunen en dat de Amerikanen de Turken ook hard nodig hebben. Hij leek een beetje verrast met mijn opmerkingen. Helaas ging de discussie daarna weer verder over andere onderwerpen en werd hij als het ware door de gong gered.
Overigens hoorde ik hier ook een interessante analyse met betrekking tot de positie van Israël. De Amerikanen fungeren vaak als een demper op de soms al te agressieve Israëlische politiek. Ze beschermen Israël als het ware tegen zichzelf. De verwachting is hier dat Trump dat niet meer zal doen. Dat Israël achter de schermen dus niet meer wordt tegengehouden in uitspraken in handelingen. En dat kon uiteindelijk wel eens funest zijn voor de Joodse staat. Ze moeten dan zelf de scherven opruimen die ze gemaakt hebben.
De collega’s op de MESA conferentie waren het unaniem met elkaar eens dat de spanningen in het Midden-Oosten de ergste zijn in decennia. Het wordt voor ons ook nog eens steeds moeilijker om de landen binnen te komen en er onderzoek te doen. En men was het er ook over eens dat die situatie, welke politiek president Trump ook gaat voeren, er de komende jaren niet beter op gaat worden. Daarvoor is alles wat er in de regio gebeurt te oncontroleerbaar en te onvoorspelbaar.
