Ik heb ze te vaak voorbij zien komen, bestuurders die in de Tweede Kamer ongegeneerd komen pleiten voor de ‘entrepreneurial spirit’ van hun ‘top dogs’, die ‘meer respect willen voelen in hun beloning’. Ik lees ze met plaatsvervangende schaamte, brieven van de regering die bol staan van de ‘regieberaden’, ‘vliegwielprojecten’, ‘spiegelgesprekken’ en ‘cockpit overleggen’. Dure consultants blijven ons maar overladen met hun goedkope retoriek. Onlangs kreeg ik een heuse ‘scenario-planning’ onder ogen, bedoeld voor alle vierhonderd gemeenten in Nederland, waarmee lokale bestuurders kunnen nadenken over de ‘Gemeenten van de Toekomst’. Na deze ‘verkenning’ weten u en uw lokale bestuurder of u in 2030 zult leven in ‘Ikhoven’ of in ‘Samendam’, of dat het toch een ‘Staatsburcht’ wordt.
‘Gemeenten van de Toekomst’ is een project van het ministerie van Binnenlandse Zaken, opgezet samen met ‘BeBright Consultancy’, een ‘strategie- en innovatie adviesbureau’ dat dit ‘baanbrekende gedachtengoed’ heeft ontwikkeld. Op de website staan ook filmpjes, die de lokale bestuurders duidelijk moeten maken wat eigenlijk met ‘Ikhoven’, ‘Samendam’ en ‘Staatsburcht’ wordt bedoeld. We krijgen respectievelijk uitleg van een lifestyle coach, moeten naar de cornerstone academy en leren over het belang van een client manager. Het ministerie van Binnenlandse Zaken meldt trots dat Shell en Philips en ook het ministerie van Defensie (!) graag bereid zijn om de gemeenten te helpen in deze ‘toekomstverkenning’. Dure consultants hebben aan dit project ongetwijfeld veel geld verdiend, maar wat moeten die lokale bestuurders hier nu mee?
Sinds vorig jaar zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de thuiszorg, de jeugdzorg en de re-integratie. Allemaal taken waar gemeenten niet op waren berekend, maar die ze toch in korte tijd moesten uitvoeren – en ook nog eens voor fors minder geld. Je hoeft geen dure consultant te zijn om te snappen dat dit niet kan. Het ministerie van Binnenlandse Zaken beloofde de gemeenten met de decentralisaties te helpen en kondigde aan ‘langs de weg van intervisie, kennisuitwisseling en gezamenlijke instrument-ontwikkeling burgerkracht en maatschappelijk initiatief’ te stimuleren. Lokale bestuurders hebben behoefte aan een ministerie dat opkomt voor de belangen van gemeenten en politiek Den Haag laat zien waarom bepaalde taken niet kunnen worden uitgevoerd. Het is schrijnend dat deze gemeenten nu worden afgescheept met een website.
In 2010 heeft de Tweede Kamer de ‘Roemer-norm’ ingevoerd, zodat de ministeries niet meer dan tien procent van hun personeelskosten mogen uitgeven aan dure externen. Bij de meeste ministeries is dit aandeel daarna flink gedaald, maar niet bij Binnenlandse Zaken – dat staat op bijna 25 procent. Ook veel gemeenten die na de decentralisaties de zorg niet op orde kregen zijn maar meer consultants gaan inhuren. Dat is niet alleen weggegooid geld, maar ook slecht bestuur. Overal zetten deze verkopers van gebakken lucht de voet tussen de deur. Hoe komen we ooit nog van deze kletsende klasse af? Deze week werd besloten tot het instellen van een staatscommissie die gaat kijken naar het functioneren van onze democratie. Ik geef deze nieuwe commissie graag de volgende onderzoeksvraag mee: Hoe bevrijden we ons van het geklets van consultants?
