Beste Joep,
Allereerst hartelijk dank voor je onbegrensde vertrouwen in mij. Voor sommigen is het een bijna onmogelijke stap om de barricaden van het atheïsme te verlaten en in contact te treden met gelovigen die schijnbaar volledig irrationeel geloven in een hogere macht. Erger nog, ze baseren zich op een boek dat vol lijkt te staan met tegenstrijdigheden!
Je zegt te zoeken naar een constructie die je op de wereld kunt leggen zodat deze zinvol en rechtvaardig lijkt. Een nobele zoektocht, maar je legt de lat bijzonder hoog. Sta me toe Prediker hier te citeren: ‘Ik heb alles gezien wat onder de zon gebeurt, en vastgesteld dat het niet meer is dan lucht en najagen van wind.'(Prediker 1:14). Hoewel Prediker wel tot bepaalde inzichten komt, stelt hij dat het onmogelijk is om God en de wereld te doorgronden. De Bijbel is helaas niet het boek met alle antwoorden.
Context
Laat me een kleine kanttekening plaatsen bij je poging om de Bijbel erbij te pakken. Wil je daadwerkelijk alleen het Oude Testament lezen om je Joodse vrienden een plezier te doen? Of is het makkelijker om gruwelpassages uit het Oude Testament te kiezen? Het zal je misschien niet verbazen, maar regelmatig is door christenen gepoogd het Oude Testament bij het grofvuil te zetten, omdat de beschreven God niet paste bij hun beeld van een liefdevolle God.Hoewel mijn studie theologie er niet voor heeft gezorgd dat ik nu antwoorden heb op alle grootste levensvragen, wil ik graag enkele inzichten met je delen. In tegenstelling tot de Koran wordt de Bijbel niet beschouwd als een boek dat God woord voor woord heeft gedicteerd. Het probleem van de Goddelijke inspiratie zal ik nu even niet behandelen, maar het Oude Testament is een bibliotheek met hele verschillende boeken en auteurs. Het is geen lopend verhaal, maar een collectie met verhalen, mythen, wetteksten, gebeden, liederen en profetische teksten. Om een willekeurige tekst over een straffende God in ieder geval te kunnen begrijpen, is het nodig om dit in zijn context te plaatsen.
Zonde
Je meest prangende vraag lijkt betrekking te hebben op een God die straft, en soms zelfs op gruwelijke manieren. Laat ik voorop stellen dat ik ook moeite heb met passages waarin hele steden over de kling worden gejaagd. Maar voordat ik inhoudelijk op dit soort passages wil ingaan, zal ik een voor jou waarschijnlijk ook bekend concept: zonde. In Genesis 3 wordt verteld over de zondeval. Adam en Eva denken het beter te weten dan God, eten van de vrucht, en worden verdreven uit het paradijs. Ze hebben nu kennis van goed en kwaad, en vanaf dat moment lees je hoe het op alle fronten grondig misgaat. Hoe je dit verhaal ook leest, duidelijk is in ieder geval dat het kwaad de wereld binnenkomt, waardoor de verhouding tussen God, mens, en wereld grondig verstoord wordt. Het vervolg, met alle gruwelijkheden die erbij horen, is een geschiedenis waarin God en het volk Israël voortdurend met elkaar in de clinch liggen. Hierbij is God niet iemand die als een klein kind de mensheid sadistisch aan het pesten is, maar iemand die vaak geduldig is, maar ook keihard straft. Dit zie je bijvoorbeeld terug in de verhalen over Mozes en de uittocht uit Egypte. Ik kan ook moeilijk uit de voeten met de uitroeiing van volken of de gewelddadige dood, maar om nu te zeggen dat in het Oude Testament alles kapot moet lijkt me nogal overdreven.
Hoewel ik je vast en zeker zeer teleurstel met mijn relativeringen wil ik je vragen om niet teveel te blijven hangen in de donkere taferelen van het Oude Testament, maar eens een kijkje te nemen in het Nieuwe Testament. Zou je me misschien kunnen vertellen wat je van Mattheüs 5 vindt? In het platte land waarin wij leven is een bergrede altijd de moeite waard.
Brieven aan een theoloog is een doorlopende correspondentie tussen atheïst 2.0 Joep Smaling en Protestants theoloog 2.0 Theo Zijderveld.
Zie ook de eerste brief.
