Beste Theo,
Ik vind je antwoord redelijk teleurstellend. Als ik je goed begrijp zie ook jij de bezwaren die er kleven aan het Oude Testament: het probleem van de wreedheid en het probleem van de herkomst. Toch geef je geen antwoord op mijn vragen. Laten we het over de herkomst van de Schrift hebben, en over de natuur die de mens geïnspireerd heeft tot dergelijke teksten.
Mythologieën
Ik beschouw niet alleen het Oude Testament maar de gehele Bijbel, en evengoed de apocriefe geschriften, als een mythologie. Dat wil zeggen: verzamelde, door de mens verzonnen, gestolen en bewerkte verhalen, die dus alles te maken hebben met het vermogen van de mens tot fantasie en het construeren van verhalen, en niets met een absolute entiteit die wij aanduiden als ‘God’. Als theoloog ken je die problematische herkomst. Of het nu de Hopi-Indianen, de Maya’s, de Kelten, de Paaseilanders, de Hindoe’s, Moslims of Tutsi’s zijn, allemaal hebben ze hun eigen geschriften waarvan ze denken dat het de absolute waarheid is. Dat leidt er bij mij toe te denken dat er geen enkele absolute waarheid is. Het zijn in mijn optiek vooral verklaringsmodellen ontstaan in een wereld die niets wist. Daar is in principe niets mis mee, ware het niet dat de mens er hele maatschappijen naar inricht. Gevaarlijk wordt het wanneer zij deze teksten gaan beschouwen als ‘heilig’ waardoor onredelijke, amorele en soms ronduit bizarre uitspraken worden nageleefd en verdedigd en het verstand deels terzijde wordt geschoven.
Wreedheid
Ik heb de Bergrede – Mattheus 5 – gelezen. Mooie woorden van troost en hoop. Vandaar dat ik ook goed kan begrijpen dat je die woorden heel graag wil geloven; dat je loon groot zijn in de hemelen, en als je pijn lijdt zal je vertroost worden. Maar als er mensen lijden, dan worden zij niet geholpen door een onzichtbare God, maar in het gunstigste geval, door mensenhanden. Waar is God of zijn zoon als er miljoenen kinderen creperen aan aids, honger en parasieten? Waar is God op het moment dat de kanker iemand wegvreet? Waar is God als er een militie een dorp binnenvalt om er de vrouwen en kinderen te verkrachten en hun ledematen af te houwen? De hemelen blijven leeg en de mensen zijn alleen.
Het zal je ongetwijfeld opgevallen zijn Theo, de wereld waarin wij leven is wreed. Het is niet alleen de mens die daarvoor zorgt, met zijn beperkingen en zogezegd ‘het menselijk tekort’. De hele constructie van de natuur met wezens die blinde aandriften kennen, en die elkaar tot voedsel dienen, is wreed. Een natuur waar de meest weerzinwekkende ziektes welig tieren, met een instabiele aarde die plots kan gaan schudden en met oceanen die tsunami’s over hele dorpen kunnen spugen om duizenden levens te verwoesten. De natuur kent geen moraal, het dieren- en plantenrijk waar wij deel van uit maken kent maar een enkel principe en dat is overleving tegen welke prijs dan ook. Ook als dat betekent dat er andere, het liefst zwakke of jonge, wezens vernietigd moeten worden. Als ik naar een willekeurige natuurdocumentaire kijk weet ik meteen, dit is een werkelijkheid waaraan geen nobele godheid ten grondslag kan liggen. Daarvoor is het lijden te alomtegenwoordig.
Knagen
Je bent een intelligent mens, Theo, dus wat doe je met die bezwaren, die niet alleen bij mij opkomen, maar ook jou moeten hebben bezocht? Wimpel je die weg om je wereldbeeld en levensovertuiging overeind te houden? Voel je het knagen dan niet? Ik neem het je niet kwalijk dat je gelooft in een schepper, in jouw geval de judeo-christelijke God, mocht dat zo overkomen, maar ik begrijp niet dat, met alle informatie voorhanden, en alle (tegen)argumenten paraat, dat er nog iets overblijft van je geloof. Tegen de harde realiteit kunnen toch geen duizend Bergredes op?
Brieven aan een theoloog is een doorlopende correspondentie tussen atheïst 2.0 Joep Smaling en Protestants theoloog 2.0 Theo Zijderveld.
