Het voordeel van diversiteit in de Twitter-tijdlijn is dat je vaak lijnrecht tegenovergestelde reacties op bepaalde onderwerpen tegenkomt. Een recent voorbeeld zijn de onthullingen van Nieuwsuur en NRC Handelsblad over de buitenlandse financiering van moskeeën. Tv-rubriek en nieuwskrant publiceerden de door het kabinet geheim gehouden lijsten van organisaties, die geld hebben ontvangen of aangevraagd uit de Golfstaten Koeweit en Saoedi-Arabië. Opvallend was vooral dat Kamerleden en officiële onderzoekers wanhopig en tevergeefs naar allerlei informatie zochten die bij de overheid al lang bekend was, maar om diplomatieke redenen niet openbaar mocht worden.
Nieuwsuur en NRC oogsten bewondering voor hun onthullingen, maar er kwamen ook smalende reacties. De opmars van het salafisme binnen de Nederlandse islam zou immers al vele jaren gesneden koek zijn voor mensen die vooral hun heil zoeken buiten de gevestigde “main stream media” (MSM). Zelf heb ik al in 2011 en 2012 op mijn blog ruime aandacht besteed aan de financiering vanuit Koeweit van moskeeën en activiteiten (bekeerlingendagen, islamkampen) van de Moslimbroederschap.
Annabel Nanninga schreef in 2013 voor weblog GeenStijl diverse keren over de Blauwe Moskee, het voornamelijk vanuit Koeweit betaalde islamitisch centrum in de Amsterdamse wijk Slotervaart. Het vaste publiek van NRC en Nieuwsuur mocht dan misschien geschokt zijn, zo concludeerden sommigen, maar de trouwe lezers van Brendel, Nanninga en (tegenwoordig) Telegraaf-journalist Wierd Duk waren dat beslist niet.
De “MSM-bashers” vergaten dat de “incorrecte” bloggers beslist niet als enigen in de buitenlandse financiering zijn gedoken. Dat Nederlandse moskeebestuurders vergoedingen kregen van de Koeweitse overheid was in 2013 mede boven tafel gekomen dankzij Bas Soetenhorst van Het Parool. Yelle Tieleman, de Utrechtse reporter van het Algemeen Dagblad, onthulde Koeweitse betalingen aan de Al-Fitrah moskee van de salafist Suhayb Salaam. En in Limburg doken Claire van Dyck en Johan van de Beek diep in het jihadi salafisme. Het journalistieke duo berichtte in verband daarmee uitgebreid over de Geleense Al-Houda Moskee, die centraal stond in de tweede Nieuwsuur/NRC-productie.
Journalistiek bestaat uit het vergaren en ordenen van beschikbare informatie, en het daaraan toevoegen van zelf vergaard nieuws. Dat is precies wat Andreas Kouwenhoven (NRC) en Milena Holdert (Nieuwsuur) hebben gedaan. Ze stonden op de schouders van anderen maar legden zelf de hand op lijsten die Koeweit en Saoedi-Arabië op verzoek van de Nederlandse regering hadden opgesteld. Ze kwamen met nieuwe cijfers over de gestage opmars van het salafisme. En ze doken in de kwestie van een Marokkaanse “volksmoskee” in Dordrecht, die als gevolg van Saoedische sponsoring een radicalere koers is ingeslagen.
Veel kennis over de Koeweitse financiering van de Blauwe Moskee in Amsterdam en de Stichting Sociaal Cultureel Centrum Nederland (SSCCN) in Den Haag valt inderdaad op mijn website te vinden. Nieuwsuur en NRC gaven daarvoor de credits in een alinea bij hun eerste productie: “Carel Brendel publiceert al jaren over buitenlandse financiering van moskeeën op zijn blog, met name over de invloed van de moslimbroederschap.” Enkele volgers vonden die regel inclusief link een beetje mager, maar ik was er juist heel blij mee.
In 2010 schreef toenmalig Nieuwsuur-chef Carel Kuyl nogal denigrerend over mijn blog, nadat ik kritiek had geleverd op een item over de voorgenomen bouw van een moskee in de buurt van de door moslimterroristen verwoeste Twin Towers in New York. Ik vond dat Nieuwsuur-correspondent Eelco Bosch van Rosenthal een eenzijdig beeld gaf van de rechtse critici van de zogenaamde “Ground Zero Mosque” en voorbijging aan de links-liberale tegenstanders van het project. Kuyl schaarde mij onder de bloggers die “de bloedbaan van het internet injecteren met geruchten die zich als een virus verspreiden”. Dat Nieuwsuur acht jaar later mijn blog als betrouwbare bron aanprijst, is tegen deze achtergrond een mooie overwinning.
Grappig vond ik ook dat het Rotterdamse islamcentrum De Middenweg voorkomt op de interactieve kaart met vanuit de Golf gesteunde moskeeën. “Centrum De Middenweg is volgens moskeebestuurder Jacob van der Blom voor 750.000 euro gekocht door de Qatarese liefdadigheidsinstelling Qatar Charity,” aldus de uitleg van Nieuwsuur. Dat was dus dezelfde moskee waar Nieuwsuur-reporter Jan Eikelboom in 2014 de stemming ging peilen onder “gewone moslims” zonder de banden met de Moslimbroeders uit te zoeken. Het gebouw is namelijk eigendom van Europe Trust Nederland, een aan de Moslimbroeders verbonden vastgoedorganisatie.
Dat het geld voor de aankoop uit Qatar – samen met Turkije de internationale bondgenoot van de Moslimbroeders – werd overgemaakt, is overigens wel nieuw voor mij. Het bevestigt wel mijn eerdere conclusies, want Qatar Charity geldt als een steunpilaar van de Europese Moslimbroeders. De stichting was betrokken bij de bouw van moskeeën in Engeland, Italië, Frankrijk en België.
Bij het Al-Houda-item verzuimden Nieuwsuur en NRC overigens om credits te geven aan Johan van de Beek en Claire van Dyck, die in de afgelopen jaren de vingers blauw hebben geschreven over de moskee in Geleen. Heel veel rond Al-Houda was bekend dankzij de naspeuringen van het Limburgse journalistenduo. De Limburger ligt echter niet op Haagse, Amsterdamse en Hilversumse leestafels met als gevolg dat Randstedelijke “kwaliteitsmedia” in dit geval de eer krijgen voor het noeste speurwerk in de regio.
(UPDATE: Inmiddels krijgen de journalisten van De Limburger wel hun verdiende credits van Nieuwsuur)
Hoe het ook zij, Holdert en Kouwenhoven hebben door de inhoud van de Koeweitse (pdf) en Saoedische lijsten (pdf) te onthullen de buitenlandse financiering van moskeeën opnieuw op de politieke agenda gebracht. Daarbij is het in veel gevallen overigens onduidelijk is of de genoemde moskeeën daadwerkelijk Golf-geld ontvingen, of in andere gevallen juist veel meer oliedollars hebben aangeboord. Veel moskeebestuurders zeiden desgevraagd niets te weten van een verzoek om geld te ontvangen uit Koeweit of Saoedi-Arabië. Is hun geheugen net zo gebrekkig als dat van premier Mark Rutte?
Voor verwarring zorgt ook de Koeweitse lijst (pdf) met daadwerkelijk gefinancierde islamprojecten. Duidelijk is wel dat de Blauwe Moskee, de SSCCN en Al-Fitrah vanuit Koeweit zijn ondersteund. Als het Koeweitse lijstje klopt, dan is slechts een klein deel verstrekt door het ministerie van religieuze zaken, dat in Koeweit toezicht houdt op geldstromen naar het buitenland. De grote sponsors (beiden voor meer dan een miljoen euro) van Nederlandse moskeebouw zijn de Social Reform Society (SRS), een organisatie van de Moslimbroederschap in Koeweit, en de International Islamic Charity Organisation (IICO). Deze IICO heeft zijn hoofdkwartier in Koeweit met wereldwijde vertakkingen naar organisaties van de Moslimbroeders. Volgens de Koeweitse lijst is IICO de hoofdsponsor van het Dutch Kuwaiti Center ofwel de Blauwe Moskee.
Kleinere bedragen gingen naar European Waqf (vermoedelijk identiek aan Europe Trust) en Rahma Relief, een door SSCCN-chef Kamis Gacha geleide hulporganisatie. Opvallend is dat ook de Haagse As-Soennah moskee geld heeft ontvangen van een stichting uit Koeweit. De induk bestond dat een van de belangrijkste salafistische centra in Nederland op eigen benen stond. Nieuwsuur liet overigens een fragment zien van een tegen sjiieten gerichte toespraak van de Koeweitse prediker Othman al-Kamees, die op oudejaarsavond 2014 op de foto ging met vrijwilligers van As-Soennah, maar volgens toenmalig burgemeester Jozias van Aartsen niet meeging met de straatpatrouilles.
Een laatste kanttekening nog. Nieuwsuur en NRC focusten vooral op het salafisme, hoewel de steun uit Koeweit voornamelijk ging naar de Moslimbroeders, die zich niet zo sterk afzetten tegen Nederland en een minder scherpe variant van het islamisme uitdragen. Bij elkaar gaat het om tientallen vanuit de Golf gesubsidieerde moskeeën. De grootste buitenlandse beïnvloeder blijft het regime van de religieuze dictator Erdogan, die het islamisme in ons land aanstuurt via de Turkse religieuze staatsorganisatie Diyanet.
