Sta je dan, voluit over de voorpagina van een landelijke courant, tijdens een controle bij Schiphol. In dikke letters is over de carrosserie van je auto geprint: ‘Is Schiphol nog veilig?’
Het valt je, voorstelbaar, rauw op je dak. Je laat het er niet bij zitten en je schrijft een klacht. Er zijn drie stenen des aanstoots: je privacy is geschonden, je portretrecht is met voeten getreden en er is sprake van framing van moslims in relatie tot terreur.
Inzake de privacy en het portretrecht, in principe mag iemand foto’s maken op de openbare weg, en deze foto’s publiceren. Het is mogelijk om hier bezwaar tegen aan te tekenen. Of deze mijnheer kans maakt voor een rechter zijn gelijk te halen, zal een gespecialiseerde advocaat moeten beoordelen. Vrije nieuwsgaring is een groot goed in Nederland en er mag veel. Dat grootscheepse controles rond Schiphol in verband met terreurdreiging op zichzelf nieuws zijn, zal niemand betwisten.
Dan de ‘framing’.
Er verschenen veel foto’s van de controles rond Schiphol. Waaronder eentje van een blank, blond gezin waarvan het hele vakantie-hebben en houwen in de berm is uitgestald. Dat gezin werd zelf door niemand in verband gebracht met terreur, dit om de doodsimpele reden dat er vrijwel geen links zijn tussen oerhollandse gezinnetjes en terrorisme. Ook bij foto’s van Chinezen, monniken of jolige middelbare dames had niemand die associatie gemaakt.
Wel bij de foto van de man die er islamitisch uit ziet, ja.
En dat is volkomen logisch. Niet dat je zomaar de gevolgtrekking kan maken ‘moslim, zal wel terrorist zijn’. Maar de terreurgolf in Europa is nou eenmaal onlosmakelijk gekoppeld aan de islam. Dus zien wij iemand die zichzelf geheel uit eigen vrije wil als moslim uitdost, dan zullen wij eerder geneigd zijn om aan terrorisme te denken dan bij een foto van een hipster of van een rastafari.
En in plaats van dat de woede van de geportretteerde moslim zich richt op zijn geloofsgenoten, die zijn uiterlijk tot een dadersignalement maakten, hebben opeens de fotograaf en de krant die de realiteit laten zien, het gedaan.
Hoe lossen we dit op? Nu komen we bij de Catch-22.
Media gebruiken bij artikelen over terreur geen beelden meer van mensen die er uit zien als moslims. Tenzij daders of slachtoffers moslims zijn, dan ontkom je er niet aan, maar in algemenere zin plaatsen zij bijvoorbeeld bij nieuws over controles of ontruimingen louter beeld van niet-moslims, anders is het framing.
Hiermee geef je mensen dus op grond van een zelfgekozen religieuze aankleding (hoofddoek, bepaalde baardstijlen, gewaden, mutsjes) een uitzonderingspositie. Je gaat onderscheid maken. Onderscheid maken heet ook wel: discrimineren. Kennelijk is dat wat in deze context moet gebeuren om framing te voorkomen.
Zelfs als de realiteit van het moment is dat er ook moslims gecontroleerd worden bij Schiphol, dan gaan we dat niet in beeld brengen. Dit omdat anders mensen denken dat de geportretteerde een terrorist is, iets wat niemand ooit zal denken bij een foto van, zeg, een blonde vrouw in een controle. Dat mensen dit denken is niet de schuld van framing of de media of beeldvorming, maar van moslims die dingen opblazen, over kinderen heen rijden met een truck en/of wild om zich heen schieten in concertzalen.
Maargoed, alles om framing te voorkomen, we gaan moslims dus discrimineren en ze vrijwaren van vrije, open nieuwsvoorziening. Dan gaan er op redacties gesprekken komen als “Ho wacht effe, hier een hoofddoek. Fotoshoppen of kunnen we die eraf snijden?” Of: “Jongens, mooi, dit wordt m, hij kan naar de drukker. Heeft iemand de moslimcheck gedaan?”
En dan krijgen we weer woede dat we ‘moslims nooit eens in een niet-islamitische context, maar gewoon als medeburger’ in beeld zien. Dat moslims in de Nederlandse media gediscrimineerd worden. Los van het feit dat we in dit scenario de werkelijkheid geweld aan doen, zelfcensuur plegen en de schuld van het islamitische imagoprobleem leggen bij de media in plaats van bij de radicale islam, is de moslim in deze constructie evengoed weer slachtoffer. Foto’s van mensen publiceren die er voor kiezen er als moslim uit te zien: damned if you do, damned if you don’t. Het ene is ‘framen’, het andere is ‘discrimineren’.
