Zijn we alweer uitgelachen om het CDA? Dan wordt het tijd om de speech van Sybrand Buma eens goed te lezen. De CDA-leider heeft zaterdag een visionaire rede gehouden op het congres in Den Bosch. Het CDA, hoe suf en braaf ook, is een van weinige partijen waar nog wordt nagedacht over de toekomst. Het oppervlakkige optimisme van Mark Rutte en Diederik Samsom’s geurloze sociaal-democratie steken bleekjes af bij de poging van Buma om het huidige tijdsgewricht politiek te duiden.
Het CDA koerst een radicale middenkoers, nu eens niet uit berekenend zelfbehoud, maar uit vaste overtuiging. Het verhaal is niet nieuw, maar wel vernieuwend, omdat het een poging is om de beste onderdelen van het liberalisme te vermengen met de meest werkvormen van het socialisme.
Buma’s analyse begint met een overzicht van de nadelen van concurrerende politieke dogma’s. De fractieleider fileert de VVD en de PvdA. Het Hollandse liberalisme heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot ‘socialisme voor de rijken’, en dat moet maar eens stoppen.
Bankiers, CEO’s en mondiale multinationals konden met fiscale trucs geld verdienen op een wijze die strafbaar zou zijn in het geval van een kruidenier met een buurtwinkel. Anderzijds is er een vette kat naar de ontwrichtende werking van de knuffelmaffia.
De doorgedraaide hulpmaatschappij is geen lust, maar een last geworden voor veel mensen.
‘En zo is in de afgelopen decennia de samenleving ondermijnd en afgebroken. We zijn het vertrouwen kwijt, in elkaar, in onze instituties en in onszelf’, duidt Buma zoals Van Mierlo dat in zijn beste jaren deed.
De CDA leider lanceert zeven nieuwe politieke basisprincipes die verfrissend logisch lijken in een tijd dat liberalen en sociaal-democraten compromissen sluiten die the worst of both worlds blijken te zijn. Buma kan het weten; het CDA was de uitvinder van het laffe compromis, stelt hij met zelfspot vast.
‘Als mensen deze compromissen niet begrepen, dan legden we ze gewoon nog een keer uit. Zo zijn we de verbinding met de gewone mensen uit het oog verloren.’
Buma’s nieuwe wereldbeeld valt op door compromisloze redelijkheid. Hij ageert tegen ‘profiteurs en graaiers’, maar pleit voor ondernemerschap, hij is tegen een bemoederende overheid, maar voor ‘eigen initiatief’, hij is wars van hitsige hit and run politiek en propageert de langere termijn in belang van onze kinderen.
Het zijn oude CDA-mantra’s, die ineens verfrissend en logisch klinken, vooral omdat Buma eens niet refereert aan het christendom als de basis voor zijn standpunten.
Het woord ‘God’ valt niet één keer in de rede. Niet één keer citeert de hervormde burgemeesterszoon uit de Bijbel, zoals te doen gebruikelijk op congressen der christen-democraten.
Nu de christen-democraten God zelf hebben begraven is de partij het redelijk alternatief geworden voor de middenklasse. CDA is het nieuwe D66, het politiek opvanghuis voor morrende gezinnen met een modaal inkomen of meer. Deze gezinnen vormen nog altijd het grootste deel van het electoraat.
Het woord gezin valt overigens niet langer in de betuttelende context van ‘hoeksteen van de samenleving’. Wel wordt er aandacht besteed aan de nuttige functie van ‘families.’ Zij vormen het cement tussen verschillende generaties, meent Buma.
‘In plaats van twee of drie, zie je steeds meer families van vier generaties: kinderen, ouders, grootouders en overgrootouders’, constateert de CDA-leidsman met de observatie van een sociologische empiricus dan van religieuze moralist.
‘Zestigers dragen inmiddels vaak zowel zorg voor hun kleinkinderen als voor hun eigen ouders. Die plek van de familie wordt in de komende jaren alleen maar belangrijker. Onze samenleving, onze voorzieningen, en dus ook ons belastingsysteem moet gebouwd zijn op het belang van sterke families.’
Dat klinkt toch een stuk pragmatischer dan de bevoogdende huisje boompje beestje retoriek uit de tijd dat in zonde levende stellen nog fiscaal werden gediscrimineerd.
Natuurlijk, de partij bestaat nog grotendeels uit een behoudende achterban van bloemetjesjurken en spekzoollopers die geen boodschap hebben aan experimenten en grootstedelijke gekkigheid. Dat zijn de stemmers. De top van de partij denkt al een stap verder.
Het valt het te prijzen dat Buma en zijn fractie met pitbull Omzigt en de vrolijk frisse Mona Keijzer niet kiest voor het reactionaire populisme van de PVV of het ronkende anti-geluid van de SP. Het CDA bevindt zich in een intellectuele woestijn en zoekt tastend naar een nieuwe electorale oase.
De huidige zoektocht van de christen-democraten oogt daarom een stuk oprechter en daadkrachtiger dan het lege pamflettisme van Rutte, het harteloze uitruilsocialisme van Samsom of het elitaire gedagdroom van D66.
De wet van de remmende voorsprong heeft CDA ineens tot de meest vooruitstrevende partij van Nederland gemaakt. Dat mogen andere partijen zich best een beetje aanrekenen.
