Het CPB heeft de verkiezingsprogramma’s weer doorgerekend, en de rituele dansjes zijn weer verricht. Alle partijen zijn alweer tevreden over de uitkomsten. Want net als na de beroemde hardloopwedstrijd in Alice in Wonderland geldt ook na afloop van deze ‘wedstrijd’ het oordeel van de dodo: ‘Everybody has won and all must have prizes.‘
Hooguit moppert men lichtjes over het rekenmodel van het CPB. Ronald Plasterk bijvoorbeeld: ‘Dat model zit zo in elkaar dat als je vasthoudt aan ontslagbescherming, de werkloosheid minder daalt.’ Ook de economische groei blijft bij de PvdA wat achter. Dat is vervelend voor Ronald die, net als de rekenaars van de andere partijen maandenlang in de weer zijn geweest met de rekenaars van het CPB om ervoor te zorgen dat het CPB-model precies dié uitkomsten oplevert die ze belangrijk vinden. Samen op zoek naar juist die maatregelen die macro-economisch geen al te grote schade veroorzaken. De VVD had het wat dat betreft makkelijk. Die partij scoort vooral gunstig omdat ze fors wil bezuinigen op de zorg. Hoe of wat – dat is een volkomen raadsel. De zorgkosten worden hoofdzakelijk opgedreven door de grote farmabedrijven met hun schandalig dure pillen en door de chirurgen, die nog steeds in alle vrijheid kostbare middelen inzetten. Op dat terrein hoeven we van de VVD dus he-le-maal niets te verwachten. Maar het voordeel van die onmogelijke doch ‘ingeplande’ bezuinigingen is wél dat ze macro-economisch geen nadelen opleveren en dus hele mooie CPB-cijfers geven.
Niet alleen de partijen, ook het CPB toont zich elke keer uiterst tevreden over die berekeningen. Ze noemen het hele circus niet voor niks de ‘KIK’ (Keuzes in Kaart). Die rekenaars vinden het fantastisch dat hun instituut een hele dag lang het belangrijkste nieuws is. Die KIK geeft zeker een kick. Maar daar staat inmiddels iets anders tegenover. Iedereen heeft wel door dat het hier om een uit de hand gelopen grap gaat. Zo langzamerhand weet zelfs de domste journalist moeiteloos op te lepelen wat er allemaal mis is aan die berekeningen. En zo langzamerhand wordt CPB-directeur Coen Teulings de risee van de Haagse journalistiek. Teuling heeft onder collega’s een uitstekende reputatie. Maar na deze KIK werd hij alom in de hoek gezet als de sufferd die zich door de Haagse politiek laat inpakken.
Dieptepunt deze keer was uiteraard de doorberekening van het PVV-programma. Daarin staat toch echt te lezen dat de PVV de euro wil afschaffen en uit Europa wil. Geert brult ook niks anders. Maar Geert is niet gek: zoiets kost talloos veel miljarden. En hij liet het CPB weten dat ze dat onderdeel niet in de berekening hoefden me te nemen. En het CPB ging akkoord. En Geert kreeg mooie cijfertjes mee naar huis. In plaats van Geert een vette middelvinger te geven (‘De PVV weigerde constructief mee te werken’) werd het CPB medeplichtig aan grof kiezersbedrog. En dat gaat Teulings dan ook nog in alle media verdedigen met de dooddoener: we rekenen alleen aan de maatregelen die de partijen aanleveren. De directeur van het Centraal Planbureau werd het schoothondje van Geert. Dat is geen prettig gezicht. Dat mag dus nooit meer.
Ooit was voor het CPB de KIK-dag de leukste dag van het verkiezingsjaar. Maar tegenover de lol van in de schijnwerpers staat nu de forse erosie van het merk CPB. Iedereen weet allang dat het hier om een hogere vorm van koffiedik kijken gaat, dat partijprogramma’s nooit compleet worden uitgevoerd en dat, kortom, dat al die cijfertjes niks met de toekomst te maken hebben. Dat waren tot voor kort de gebruikelijke bezwaren tegen KIK. Bezwaren waar Coen altijd wel raad mee wist.
Lijsttrekkers deden ook altijd weer net alsof ze reikhalzend uitzagen naar die cijfers, en ze prezen het CPB en Coen daarbij graag de hemel in – wat zijn ze daar toch was en (na de persconferentie:) wat is ons programma toch goed! Het was allemaal show. Allemaal erg grappig – totdat de hele wereld da in de gaten heeft, en het een beetje zat wordt. Totdat iedereen weet dat het CPB niks anders is dan een suf speeldoosje, in handen van grijpgrage vingers. KIK is een schadelijke farce geworden. Teulings doet er verstandig aan hier zo snel mogelijk de stekker uit te trekken. Er zijn andere, betere manieren om zijn instituut in het nieuws te krijgen.
