Kunstenaar Daan Roosegaarde heeft in zijn leven twee dingen fout gedaan: het ene is succesvol worden maar gewoon in Nederland blijven, het andere is vertrouwen hebben in NPO-televisieprogrammamakers. Was hij in de VS gaan wonen en had hij de uitnodiging van Twan Huys om in College Tour te komen zitten afgeslagen dan was zijn leven perfect geweest.
Je kunt het de kunstenaar niet kwalijk nemen. Om zo succesvol te zijn als Roosegaarde heb je voortdurend focus nodig. Een passie die grenst aan het krankzinnige. Je moet, om in de woorden van narcistische belastinggeldgrootverdiener Filemon Wesselink te spreken ‘een monomane narcist’ zijn om dat succes te bereiken, en vast te houden. Dan verlies je gemakkelijk de gevaren van het succes uit het oog: de jaloezie, de laster, de haat, het gejammer, de rancune van al die minder succesvollen, halftalenten en epigonen, de eeuwige dreiging van de man met de zeis boven het maaiveld.
Succesvol zijn is topsport. Succesvol zijn in een kruideniersland vol kabouters als Nederland is topsport met hindernissen. Hoe meer succes in Nederland, hoe meer hindernissen. Alsof je olympisch kampioen hordelopen bent maar er uitsluitend horden worden bijgeplaatst en de baan steeds langer wordt.
Topsport is afzien. Trainen, trainen, trainen. Alles in je leven inruilen voor dat ene doel. Zelfs normaal eten zit er niet meer in, een druppeltje alcohol is al te veel. Er is geen tijd om je bezig te houden met zaken die afleiden van het doel. Stil staan bij de grieven van hen die meer van je wilden dan je kon geven, daarvoor is eenvoudigweg geen tijd.
Wie de top heeft bereikt, het goud heeft gehaald, het applaus als een warme douche over zich kan laten stromen, direct daarna de energie heeft om opnieuw in training te gaan voor het volgende doel en zich verzekerd weet van die ene unieke plek op het erepodium, hoog boven de vele duizenden anderen die er van dromen daar ook te mogen staan, verliest uit het oog dat de intenties van anderen vals kunnen zijn. Gemeen, wraakzuchtig, kwaadaardig. Menselijk.
Roosegaarde moet hebben gedacht (terecht hebben gedacht) dat College Tour hem een podium zou bieden zijn unieke, originele kijk op de wereld te delen met het studenten- en televisiepubliek. Hij moet hebben gedacht aan een mogelijkheid zijn spectaculaire visie te kunnen etaleren voor een publiek dat volledig is afgestompt door een dagelijkse barrage aan creativiteitsloze clichés, confectievisies over massageproduceerde semi-originaliteit. Hij moet hebben gedacht aan een kans de wereld te kunnen vervormen, verbuigen, veranderen, zoals mag worden verwacht van een kunstenaar die gezegend is met het vermogen de realiteit te kunnen beschouwen door het prisma van de levenslustige voortdurend veranderende geest.
Maar dit is Nederland. Hier wordt alles wat uniek is zo snel mogelijk ten gronde gericht. Met mokers, drilboren, pikhouwelen en klauwhamers. In Nederland word je wegens succesvolle prestaties niet voor studentenklassen uitgenodigd om leerzaam te kunnen zijn of een motiverend verhaal te vertellen, nee, je wordt uitsluitend uitgenodigd om verantwoording af te leggen. Verantwoording voor je succes. Verantwoording voor je afwijkende bestaan, je onaangepaste wezen, je kennelijk enigmatische identiteit, de door jou gehanteerde toon en vooral voor je onbekende dus onbeminde dwars op alles staande moraal, een anomalie tussen de dertien in plastic voorverpakte moralen uit het Hollandsche dozijn.
Wie echt iets bereikt in Nederland moet vroeg of laat spitsroeden lopen bij de publieke omroep. Misschien is dat wel de essentie van de publieke omroep: dat er altijd een meerderheid bereid zal zijn daarvoor te betalen omdat het de aloude dominees en kansels vervangt, maar de moraaltheologie immer levend houdt. Hoeveel succes een Nederlander ook heeft, er is altijd die zekerheid van de publieke morele verantwoording bij de NPO. In pyjama op de bank, de haartjes nog nat van het douchen, kijken naar het maaien van de zeis.
Daan Roosegaarde had dus volkomen gelijk om tijdelijk de uitzending te stoppen, weg te lopen om bij zinnen te komen. Hij had volkomen gelijk door te vinden dat er alleen maar wordt op hem wordt ‘gezeken’.
Sterker nog, te hopen is nu dat anderen ook doen wat Roosegaarde deed: het niet langer pikken dat je voor de kijkcijfertjesdictatuur volkomen kapot wordt gemaakt, geofferd op het altaar van veilige middelmaat, uit naam van die heilige zogenaamde ‘verdieping’ het laffe, achterbakse geweeklaag van mindere talenten en moralistische wetenschappers glimlachend en knikkend moeten ondergaan.
Het wordt tijd voor revolutie: de opstand van de talkshowgasten, tafelgasten en sidekicks.
Fuck het format. Fuck het script. Verzet je tegen het dwaze totem televisie dat je dwingt tot nederigheid, gezapigheid, onderwerping en zelotisme. Vul de ether met profane vooroordelen, gesel de kijker met alles wat ze niet willen zien, weten of horen.
Wie geschoren wordt moet stilzitten? Wie niet geschoren wil worden moet zoveel mogelijk bewegen! Liever littekens van het scheermes dan het gladgeschoren bescheten aangezicht van middelmatig Nederland.
Wie zich op de weg naar succes met niets of niemand heeft verbonden is altijd vrij.
