Gevraagd naar zijn reactie op het artikel dat afgelopen weekend in NRC Handelsblad verscheen over het radicale salafistische gedachtegoed dat zijn stichting Al Fitra zou verspreiden, verklaarde moskeevoorzitter Suhaib Salam dat daar niets van klopte en dat het tegendeel de waarheid was: zijn stichting zou extremisme bestrijden en zo haar steentje bijdragen aan ‘de maatschappelijke orde en veiligheid van ons land’. Hear hear.
In dezelfde week dat dit artikel verscheen, werd een Somalisch vluchtelingengezin in het Gelderse Pannerden belaagd door onbekenden. Ze ontstaken vuurwerk bij de voordeur van het huis af. De gezinsleden schrokken zich dood en vroegen zich vertwijfeld af of ze in Nederland wel de veiligheid en maatschappelijke orde hadden gevonden die ze in hun thuisland zo node misten. In het weekend dat het artikel in NRC verscheen klommen leden van het Identitair Verzet op een moskee in Dordrecht en hingen daar spandoeken op met de tekst “minder minder’, ‘verzet’, ‘stop de islam’. Bij het Somalische gezin in Pannerden werd een biljet opgehangen met daarop de beeltenis van PVV-leider Wilders en de tekst: “Blank is beter. Eigen volk eerst. Allochtonen moeten weg hier. Dit is pas het begin.”
Opgeroepen te reageren op de gebeurtenissen in Pannerden, Dordrecht en de eerdere rellen in Geldermalsen tegen de vestiging van een AZC stuurde PVV-leider Wilders een Tweet de wereld in met de volgende tekst: ‘Politiek en pers kunnen de rambam krijgen. Neem zelf lekker afstand van jullie lafheid en verraad van Nederland en de islam. Sukkels.’ De Tweet die aan deze voorafging toonde een beeltenis van Wilders met op de achtergrond een Hollandse molen in het polderlandschap met daarbij de hashtag ‘kominverzet’. Wilders ontkende met zijn Tweet enige relatie tussen zijn oproep in verzet te komen en de incidenten in Pannerden, Dordrecht en Geldermalsen. Te pas en te pas verklaarde Wilders in het verleden ook dat zijn politiek alleen maar met vreedzame middelen gerealiseerd mag worden en nooit met geweld. Hear hear.
En zo zit de Nederlandse samenleving mooi in haar maag met twee middelpuntvliedende krachten (ik schreef er al eerder over), die enerzijds mooie praatjes verkopen dat alles wat zij zeggen en doen binnen de grenzen van de rechtsstaat valt en waarvan anderzijds iedereen die een beetje logisch kan nadenken weet dat de beide extreme vormen van gedachtegoed uiteindelijk tot geweld kunnen leiden. Is het salafistische gedachtegoed dat mensen leert de ongelovigen te haten vrijblijvend en onschuldig? Is het populistische gedachtegoed dat mensen leert dat het land wel met minder, minder Marokkanen en dus moslims kan, vrijblijvend en onschuldig? Onzin.
In beide gevallen denk ik aan dit beroemde citaat van Primo Levi:
“Veel mensen, en volken, zijn min of meer bewust de mening toegedaan dat “elke vreemdeling een vijand is”. Meestal ligt die overtuiging ergens diep weggestopt, als een sluimerend virus; ze komt alleen in losse, toevallige reacties tot uiting en leidt niet tot een samenhangend gedachtesysteem. Maar als dat wel gebeurt, als het onuitgesproken dogma het uitgangspunt van een sluitende redenering wordt, dan staat aan het eind van de keten het Lager (concentratie- of vernietigingskamp, JJdR). Het Lager is het product van een met uiterste consequentie in praktijk gebrachte wereldbeschouwing: zolang die wereldbeschouwing bestaat, dreigen ons de consequenties.”
Primo Levi overleefde vernietigingskamp Auschwitz, maar de vergelijking met de Tweede Wereldoorlog en het nationaal-socialisme is niet nodig om het extremisme van het salafisme en populisme te duiden. Het geheim van het citaat zit hem in de eerste zin: “Veel mensen, en volken, zijn min of meer bewust de mening toegedaan dat “elke vreemdeling een vijand is”. Juist die gedachte zien we terug in het salafistische gedachtegoed: zij leert haar volgers de niet-gelovigen te haten en zo veel als maar mogelijk is een van de ongelovigen afgescheiden leven te leiden. Het populistische gedachtegoed zaait het zaad van wantrouwen en haat tegen moslims. Haar ideologie is dat juist omdat je moslim bent je daarmee potentieel een terrorist bent, die, gedreven door haat, er uiteindelijk op uit is onze samenleving te vernietigen. Let wel: dat geldt dus niet alleen voor de extreme moslims, dat geldt voor hen allen. Met deze stellingname bevestigt zowel sjeik Suhaib Salam als Geert Wilders de essentie van de stelling van Primo Levi en daarmee bevinden ze zich op zeer glad ijs. Natuurlijk, Levi stelt dat pas als dit soort overwegingen leiden tot een samenhangend gedachtesysteem, het dan pas letterlijk levensgevaarlijk wordt. In die fase zitten we zeker niet, en ik denk ook niet dat dat gaat gebeuren. Maar laat deze relatieve troost ons niet de ogen sluiten voor de gevaren van deze twee extremistische vormen van gedachtegoed in de samenleving.
Want dat is wel mijn punt: het overgrote deel van de Nederlandse samenleving, hoge peilingen voor Wilders of niet, gestage groei van de salafisten of niet, heeft helemaal geen zin in dit extremisme, in deze incidenten, en al helemaal niet in de botte ontkenningen van de leiders van beide extreme groepen. De gemiddelde Nederlander wil niet anders dan wat zowel Suhaib als Wilders claimen na te streven: maatschappelijke orde en veiligheid. De gemiddelde Nederlander is het grote slachtoffer van deze polarisatie. De democratie kan veel hebben. Maar er kan een kantelpunt komen dat de anti-democratische krachten, al beweren ze nog honderd maal dat ze niet anti-democratisch zijn, het systeem dusdanig ontwrichten dat daadwerkelijk schipbreuk wordt geleden. God verhoede dat het zo ver komt, maar ik ben er niet gerust op.
