Met de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump en PVV-leider Geert Wilders (“I will make The Netherlands great again”) als fanatieke twitteraars spelen digitale media tegenwoordig een essentiële rol. Als je vijf jaar geleden een roman had geschreven met daarin een Amerikaanse president die het land per Twitter regeert, dan zou het boek als ongeloofwaardig zijn weggezet. Onze huidige digitale realiteit is absurder dan fictie zich kan veroorloven, en gevaarlijk omdat met kernwapens in handen van (geestelijk instabiele) leiders die zich via stoere tweets uiten – Trump waarschuwde Noord-Korea dat hij het niet zal laten gebeuren dat ze nucleaire wapens ontwikkelen die de VS kunnen bereiken – de zaken snel kunnen escaleren.
Voor onze volkstribuun Geert Wilders is Twitter het expressiemiddel bij uitstek: de foto van Angela Merkel met bebloede handen zorgde voor het gewenste shockeffect en zijn programma voor Nederland weet hij in 140 tekens samen te vatten: Grenzen dicht. Geen asiel, geen islam. Nederland terug, Rutte weg. Een sterk staaltje van Twitterpropaganda, voor de liefhebbers om van te smullen. Er is evenwel een nadeel verbonden aan deze manier van communiceren in een democratische samenleving: het is staccato eenrichtingsverkeer. Zowel Donald Trump als Geert Wilders beantwoorden in de regel geen vragen via Twitter en ze mijden de pers als de pest. Gecompliceerde politieke zaken worden via steekwoorden versimpeld – geen islam, hoe dacht je dat te bereiken bijvoorbeeld ? – en nadere uitleg blijft achterwege. Twitteren is op deze manier vooral roepen tegen een spiegel.
In mijn vorige column schreef ik over de negatieve facetten van Internet en de sociale media; daarop volgde een reactie van Bastiaan Uijttewaal die mij dedain verweet jegens ‘het gewone volk’ en internet. Ik heb volgens hem geen idee waarom mensen op Trump stemden en op Wilders zullen stemmen, en hij stelt dat juist door internet zaken aan het licht zijn gekomen die de mainstream media verzwegen. Ik vraag me af wie hij bedoelt met het gewone volk. Van de 17 miljoen Nederlanders zijn er circa 2 miljoen (volgens recente peilingen) van plan op Geert Wilders te stemmen. Dat is best veel, maar daarmee kan hij moeilijk het recht claimen om als Enige Echte Vertegenwoordiger van Het Volk op te treden zoals hij deed voor de rechtbank: “De strijd van de elite tegen de bevolking zal door het volk gewonnen worden. Wij zullen winnen, het Nederlands volk zal winnen en zich goed herinneren wie aan de goede kant van de geschiedenis stond.”
Wat Donald Trump betreft: die kon alleen maar president worden dankzij een archaïsch electoraal systeem dat is ontworpen om de invloed van de gewone mens te beperken (kiesmannen kiezen de president). De belangrijkste democratie ter wereld is een gebrekkig functionerende democratie, want zo kon het gebeuren dat Hillary Clinton 2.864.974 meer stemmen binnen haalde dan The Donald en toch verloor. Overigens lijkt het me voor het heil van de ontevreden Amerikanen lood om oud ijzer indien Hillary Clinton had gewonnen, zoals ik eerder schreef, gezien de steun die ze genoot van Wall Street en het bedrijfsleven.
Er is natuurlijk ontzettend veel gepubliceerd over de motieven van de mensen die in opstand komen tegen de gevestigde orde, ‘de elite’; in Amerika, Nederland en op veel meer plekken in de wereld. PVV-stemmers, en niet alleen zij, voelen zich niet meer thuis in Nederland, voelen zich bedreigd door de aanwezigheid van de (islamitische) allochtonen in het land, en ze zien de gezondheids- en de ouderenzorg uitgehold worden door bezuinigingen en marktwerking. Voor hen is Wilders een held, een man met ballen die de problemen durft te benoemen (minder Marokkanen !) terwijl andere politici zwijgen. De boosheid kan ik voor een groot deel begrijpen, alleen denk ik dat het aan de macht helpen van Trump en het stemmen op Wilders weinig zal veranderen aan de situatie van de opstandige Amerikanen en Nederlanders.
Het is maar de vraag gezien zijn verleden als plucheklever – zoals helder uiteengezet door Aysso Reudink – en zijn status als ondemocratische PVV-leider die partijgenoten bij voorkeur de mond snoert, of Wilders het vertrouwen van die twee miljoen Nederlanders waard is. Voordat Wilders de stekker uit het kabinet Rutte-1 trok was hij al akkoord gegaan met de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd en vervanging van de studiebeurs door het perverse leenstelsel zoals we dat nu hebben. De verzorgingsstaat lijkt me dan ook niet in goede handen bij deze politieke opportunist, terwijl uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de Nederlanders (ook PVV-stemmers) sociaal-cultureel rechts denkt, maar hecht aan links, sociaal-economisch beleid.
Bastiaan Uijttewaal meent uit mijn stuk op te maken dat ik pleit voor censuur en dat ik het internet aan banden wil leggen. Kritiek op digitale media en de polariserende effecten die ze kunnen hebben is echter niet hetzelfde als oproepen tot censuur, wel tot bezinning en een ander gebruik ervan. Ik zou niet meer zonder internet kunnen, omdat het me de mogelijkheid biedt in een oogwenk ongelooflijk veel nuttige informatie te vergaren en ook bijvoorbeeld omdat ik deze column schrijft voor een digitale nieuwssite. ThePostOnline onderscheidt zich in positieve zin van andere digitale media, omdat men hier het motto Voorbij het eigen gelijk huldigt en columnisten zoals Meindert Fennema, Aysso Reudink, Ronald van Raak en Malou van Hintum alle ruimte biedt hun meningen te spuien, ook al schieten die bij veel (snel aangebrande) reaguurders in het verkeerde keelgat. Kortom, er is sprake van uitwisseling van opinies, van debat, terwijl veel digitale media aanzetten aanzetten tot eenrichtingsgeblèr en het verschansen in het eigen gelijk.
Ook de mainstream media (MSM) produceren lulkoek, daar heeft Uijttewaal gelijk in, maar om te beweren dat ze louter een propaganda-arm zijn geworden voor ‘de elite’ en dat daarom zoveel mensen het vertrouwen hebben verloren in de MSM is volstrekte onzin. In Nederland heeft 56 procent van de bevolking vertrouwen in de ‘oude’ media, volgens het Digital News Report 2106. In Amerika ligt dat vertrouwen lager, niet zoals Uijttewaal beweert zes procent, maar 33 procent. Ik neem informatie tot me via digitale media, maar ook ruimschoots door mainstream media zoals de Volkskrant, het Algemeen Dagblad en NRC Handelsblad omdat die het nieuws vanuit diverse invalshoeken weergeven en omdat ze een overstelpend scala aan meningen bieden. Waar je de laatste jaren vooral mee wordt doodgegooid in die ouderwetse (print) media is de onvrede van de gewone mensch, de PVV-stemmers. Tot in alle uithoeken van het land gaan verslaggevers te rade bij de mensen die boos zijn op ‘de elite’ en de politieke kaste in Den Haag. Je kunt moeilijk volhouden dat de woede van ‘het volk’ genegeerd wordt door de mainstream media.
In zo’n ouderwets ‘propagandamedium van de elite’, het NRC Handelsblad, stond afgelopen zaterdag een waardevolle bijdrage over de negatieve kanten van sociale media zoals Twitter, van Eva Rovers, die de biografie Boud, het verzameld leven van Boudewijn Büch, schreef. Zij meent dat een opstand tegen de gevestigde orde en het neoliberalisme zoals in Nederland en in Amerika, alleen kans van slagen heeft als we loskomen van ons eigen gelijk. Eva Rovers pleit niet voor censuur of inperking van de vrije communicatie op internet, maar wel voor een andere manier van omgaan met digitale media: “Sociale media zullen dus pas kunnen bijdragen aan blijvende verandering als ze mensen voorbij hun onderlinge verschillen laten kijken. Daarom hebben we sociale media nodig die ons verleiden om onderwerpen van alle kanten te bekijken, die ons uitdagen onze comfortzones te verlaten en onszelf kritisch op dogma’s te controleren”.
En ik wil er nog aan toevoegen dat opstanden tegen de politieke kaste pas tot fundamentele veranderingen kunnen leiden als we ons in plaats van het aan de macht helpen van sterke leiders die zijn voortgebracht door het (zakelijk en/of politiek) Establishment, zoals Donald Trump en Geert Wilders, richten op een structurele verandering van ons democratisch bestel. Streven naar echte democratie met zo veel mogelijk directe zeggenschap van de bevolking, zoals in Zwitserland.
Ik heb wat dat betreft meer vertrouwen in de ideeën van Het Forum voor Democratie en de voorstellen voor democratische vernieuwing van de schrijver David Van Reybrouck dan in de twittertslogans van Geert Wilders.
